अरुणाचल प्रदेश

विकिपिडिया नं
अरुणाचल प्रदेश
अरुणाचल प्रदेश
—  State  —
Official seal of अरुणाचल प्रदेश
Seal
Location of Arunachal Pradesh in India
Map of Arunachal Pradesh
Coordinates (Itanagar): 27°04′N 93°22′E / 27.06°N 93.37°E / 27.06; 93.37Coordinates: 27°04′N 93°22′E / 27.06°N 93.37°E / 27.06; 93.37
Country Flag of India.svg India
Established 20 February 1987
Capital Itanagar
Largest city Itanagar
Districts 16
Government
 - Governor Joginder Jaswant Singh
 - Chief Minister Nabam Tuki (INC)
 - Legislature Unicameral (60 seats)
 - Parliamentary constituency 2
 - High Court Gauhati High Court - Itanagar Bench
Area
 - Total ८३,७४३ km2 (३२,३३३.४ sq mi)
Area rank 14th
Population (2011)
 - Total १,३८२,६११
 - Rank 26th
 - Density १६.५/km2 (४२.८/sq mi)
Time zone IST (UTC+05:30)
ISO 3166 code IN-AR
HDI increase 0.617 (medium)
HDI rank 18th (2005)
Literacy 66.95%
Official languages Hindi,[१] English[२][३][४]
Website arunachalpradesh.nic.in

अरुणाचल प्रदेश भारतया छगु उत्तरपूर्वी राज्य ख। थ्व प्रदेशया दक्षिणय् असम दक्षिणपूर्वय् नागाल्याण्ड, पूर्वय् म्यान्मार, पश्चिमय् भूटान व उत्तरय् तिब्बत ला। अरुणाचल प्रदेश छगू भारतीय राज्य जुसां चीनं थ्व राज्यया भूभागयात दक्षिणी सँदेय्‌या कथं नालिगु या। थ्व राज्यया राजधानी ईटानगरख। प्रदेशया मू भाषा हिन्दी व असमिया ख। अंग्रेजी भाषा नं थन ल्हाइगु या।

भूगोल[सम्पादन]

अरुणाचल पहाडी दृश्यया निंतिं नांजाः।

अरुणाचलया आपालं क्षेत्र हिमालयं भुनातःगु दु। तर लोहित, चाङलाङतिरप पतकाई पहाडी लागाय् ला। काङ्तो, न्येगी काङसाङ, मुख्य गोरीचन च्वका व पूर्वी गोरीचन च्वका थ्व लागाया हिमालयया दक्ले तज्जाःगु च्वका ख।

तवाङय् लाःगु बुमला नाका सन् २००६इ ४४दँय् दक्ले न्हापा बनेज्याया निंतिं चायेकल। निगु हे थाय्‌या बनेज्यामितयेत निखें हे प्रवेश दुथ्याइगु अनुमति ब्युगु जुल।

हिमालय पर्वतमालाया पूर्वी विस्तारं थ्व प्रदेशयात चीनं बाइ। थ्व पर्वतमाला नागाल्याण्ड स्वया वनि व भारत व बर्माया दथुइ चाङलाङ व तिरप जिल्लाय् छगू प्राकृतिक सीमाया निर्माण याना छगू प्राकृतिक बाधाया कथं ज्या याइ। थ्व गुँ हिमालय स्वया धाःसा चिज्जाः।

जलवायु[सम्पादन]

अरुणाचल प्रदेशया मौसम जा नापं हिलाच्वनि। यक्व जाःया क्षेत्र दसु तज्जाःगु हिमालयय् सँदेय्‌नापंया लागाय् मौसम अल्पाइन वा टुन्ड्रा कथंया दु। मध्य हिमालय लागाय् मौसम समशीतोष्ण दु व थन स्याउ, संतरासी आदि सिमा बु। क्वेया हिमाली लागाय् उप-उष्णकटिबंधीय मौसम दु गन ग्रीष्म व म्हो शरद ऋतु नं दइ।

अरुणाचल प्रदेय दँय् १६० निसें १८० इञ्च (२००० निसें ४००० मिमि) वार्षिक वृष्टि जुइ। आपालं वृष्टि मे व सेप्टेम्बरया दथुइ जुइ। गुं व इमिगु ढलानय् अल्पाइन, समशीतोष्ण, व उपविषुवतीय सिमाया जंगल दइ व चिहाकःगु लालीगुरास, ओक, चीड, म्यापल, फर व जुनिपरया सिमा नापं साल व सागौन थें न्याःगु आर्थिक प्रजातिया सिमा नं दु।

तथ्याङ्क[सम्पादन]

६३% अरुणाचल वासी १९ मू जनजाति व ८५ मेमेगु जनजातिइ ला। थुकिलि अधिकांश सेँ‌-बर्मामि वा ताई-बर्मामि मूलया दु। ल्यं दूगु ३५ % जनसंख्या आप्रवासी ख, गुकिलि ३१००० बंगाली, बोडो, हजोङ, बंगलादेशं वःगु चकमा शरणार्थीअसम , नागाल्याण्ड व भारतया मेमेगु भागं वःगु प्रवासी ला। दक्ले तःधंगु जनजातिइ आदि (जनजाति), गालो, निशि, खम्ति, मोङ्पाअपातनी ला।

राज्यया साक्षरता दर सन् १९९१इ ४१.५९% नं अप्वया सन् २००१इ ५४.७४ % थ्यंगु दु। ४८७७९६ मनु साक्षर दु। भारत सरकारया सन् २००१या जनगणनाया तथ्याङ्क कथं अरुणाचलया २०% जनसंख्यां प्रकृतिपुज हनि, गुकिलि जीववादी धर्म दसु डोङ्यी-पोलोरङफ्राहया पालना जुइ। मिरिनोक्ते मनुतयेत स्वाना थ्यंमथ्यं ३५% हिन्दू दु। राज्यया १३% जनसंख्या बौद्ध दु। सेँ बौद्ध धर्म मूकथं तवाङ, पश्चिम कामेङ व सँदेय्‌नापया लागाय् प्रचलित दु। थेरवाद बौद्ध धर्म बर्मासीमा नाप च्वनिपिंसं पालन या। करिब १९% जनसंख्या ख्रिस्टी धर्मया अनुयायी दु।

संस्कृति[सम्पादन]

थ्व राज्यय् मुखौटा नृत्य, युद्ध नृत्य आदि प्याखँ दु। Ye sanskrit hai

जिल्ला[सम्पादन]

सन् २०१२ कथं अरुणाचल प्रदेशय् १७गु जिल्ला दु। थुकिलि आपालं जिल्लाय् जनजातितयेगु वसोवास दु। थनया जिल्लात थ्व कथं दु [५]:

कोड जिल्ला मुख्यालय जनसंख्या (2011)[६] क्षेत्रफल (km²) जनघनत्त्व (/km²) आधिकारिक जाःथाय् मानकिपा
AJ अञ्जाव् हवायी १८,४२८ ३,२३४ http://lohit.nic.in/
Anjaw in Arunachal Pradesh (India).svg
CH चङ्लङ् चङ्लङ् १२४,९९४ ४,६६२ २७ http://changlang.nic.in/
Changlang in Arunachal Pradesh (India).svg
EK पूर्वकमेङ् सेप्पा ५७,०६५ ४,१३४ १४ http://eastkameng.nic.in/
East Kameng in Arunachal Pradesh (India).svg
ES पूर्वसियाङ् Pasighat ८७,४३० ४,००५ २२ http://eastsiang.nic.in/
East Siang in Arunachal Pradesh (India).svg
EL लोहित तेझु १४३,४७८ २,४०२ १३ http://lohit.nic.in/
Lohit in Arunachal Pradesh (India).svg
LB दक्षिणसुबनसिरी झिरो ९७,१६४ १०,१३५ १० http://lowersubansiri.nic.in/
Lower Subansiri in Arunachal Pradesh (India).svg
PA पपुम्पारे युपिया १६७,७५० २,८७५ ४२ http://papumpare.nic.in/
Papum Pare in Arunachal Pradesh (India).svg
TA तवाङ् तवाङ्गटौन् ३८,९२४ २,०८५ १९ http://tawang.nic.in/
Tawang in Arunachal Pradesh (India).svg
TI तिरप् खोंसा १००,२२७ २,३६३ ४२ http://tirap.nic.in/
Tirap in Arunachal Pradesh (India).svg
UD Dibang Valley अनिनि २५७,५४३ २३,०२९ http://dibang.nic.in/[dead link]
Lower Dibang Valley in Arunachal Pradesh (India).svg
US उत्तरसियाङ् यिङ्कियोङ् ३३,१४६ ६,१८८ http://uppersiang.nic.in/
Upper Siang in Arunachal Pradesh (India).svg
UB उत्तरसुबनसिरी दापोरिजो ५४,९९५ ७,०३२ http://uppersubansiri.nic.in/
Upper Subansiri in Arunachal Pradesh (India).svg
WK पश्चिमकामेङ् बोम्डिला ७४,५९५ ७,४२२ १० http://westkameng.nic.in/
West Kameng in Arunachal Pradesh (India).svg
WS पश्चिमसियाङ्ग अलोङ्Along १०३,५७५ ८,३२५ १२ http://westsiang.nic.in/
West Siang in Arunachal Pradesh (India).svg
Longding Longding [७] [७] [७] [७]
Upper Dibang Valley Anini 7,948 9,129 1
Dibang Valley in Arunachal Pradesh (India).svg
Kurung Kumey Koloriang 89,717 8,818 10
Kurung Kumey in Arunachal Pradesh (India).svg

लिधंसा[सम्पादन]

  1. http://mla.prsindia.org/sites/default/files/state/state_rop/arunachal-pradesh-rop.pdf
  2. Commissioner Linguistic Minorities. 43rd report: July 2004 - June 2005 pp. para 2.4. 2007-07-16 कथं।.
  3. The official language of the state government is English. Hindi and English are taught in schools.Das, Varsha. Production of Literacy Materials in Minor Languages. National Book Trust of India. 21 May 2011 कथं।
  4. Five languages spoken by the principal tribes in Arunachal Pradesh - Adi, Apatani, Bhoti, Khampti and Nishi are offered to students in state schools.Commissioner Linguistic Minorities. 43rd report: July 2004 - June 2005 pp. para 2.3–2.4. 2007-07-16 कथं।.
  5. At a glance. Government of Arunachal Pradesh website.
  6. District Census 2011. Census2011.co.in.
  7. ७.० ७.१ ७.२ ७.३ Longding is included as part of Tirap

स्वयादिसँ[सम्पादन]


अरुणाचल प्रदेशयागु जिल्लातः
अंज जिल्ला | चेंगलन्ग जिल्ला | पूर्व कमेंग जिल्ला | पश्चिम कमेंग जिल्ला | पूर्व सियांग जिल्ला | पश्चिम सियांग जिल्ला | कुरुंग कुमे जिल्ला | लोहित जिल्ला | क्वेयागु दिबांग घाटी जिल्ला | क्वेयागु सुबनसिरी जिल्ला | पपुमपारे जिल्ला | तवांग जिल्ला | तिरप जिल्ला | च्वेयागु दिबांग घाटी जिल्ला | च्वेयागु सुबनसिरी जिल्ला | च्वेयागु सियांग जिल्ला|