पुणे

पुणे
पुणे
राज्य  - जिल्ला(त)	महाराष्ट्र  - पुणे
को-अर्डिनेट	18.53° N 73.85° E
लागा  - जाः	७०० km²  - ५६० m
ई लागा	IST (UTC+5:30)
जनसंख्या (२००५)  - जनघनत्व	४,४८५,०००  - ६,४०७/km²
मेयर	राजलक्ष्मी भोसले
Codes  - पोस्टल  - टेलिफोन  - बाहन	- ४११ ०xx  - +९१(२०)  - MH १२ (पुणे) MH १४ (PCMC)

पुणे भारतयागु महाराष्ट्र राज्ययु छगु महत्त्वपूर्ण शहर खः। थ्व शहर महाराष्ट्रयागु पश्चिम भाग, मुला व मुठा निगु खुसियागु सिथे पलिस्था जुगु दु। थ्व थाय् पुणे जिल्लायागु प्रशासकीय मुख्यालय खः। पुणे भारतयागु न्हेगु तधंगु शहर व महाराष्ट्रयागु निगु तधंगु शहर खः। सार्वजनिक सुखसुविधा व विकासयागु ल्याखं पुणे महाराष्ट्रय् मुम्बई धुंका दक्ले न्ह्यने ला। थ्व थासे अप्व नांजागु ब्वनेकुथि दुगुलिं थ्व शहरयात 'वतायागु अक्सफोर्ड' नं धाई। पुणेय् यक्व प्रौद्योगिक व अटोमोबाईल ज्याब्व दु, उकिलिं पुणे भारतयागु 'डेट्रोईट' थें च्वं धका नं धाई। ई सं २००१ यागु जनगणना कथं पुणेयागु जनसंख्या थ्यं-मथ्यं ३७लखः दु। सिक्क पुलाँगु इतिहास दुगु पुणे शहर महाराष्ट्रयागु 'सांस्कृतिक राजधानी' यागु कथलं नं हनि। मराठी भाषा थ्व शहरयागु मू भाय् खः।

पुणे शहरय् सकल थें विषययागु उच्च शिक्षणयु सुविधा उपलब्ध दु। पुणे विद्यापीठ, राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाला, आयुका, आगरकर संशोधन संस्था, सी-डैक थें न्यागु आंतरराष्ट्रीय स्तरयागु ब्वनेकुथि थन दु। पुणे फिल्म इन्स्टिट्युट नं सिक्क नां जाः।

पुणे महाराष्ट्र व भारतयागु छगु महत्त्वपूर्ण औद्योगिक केन्द्र खः। टेल्को, बजाज अटो, भारत फोर्ज थें न्यागु देकेज्याख्यःयागु येक्व तधंगु उद्योग थन दु। १९९०यागु दशकय् इन्फोसिस, टाटा कंसल्टंसी सर्विसे, विप्रो, सिमैंटेक, आइबीएम थें न्यागु नांजागु सफ्टवेयर ज्यासतेसं पुणेय् थगु केन्द्र चायेकल, व थ्व शहर भारतयागु छगु मू सूचं प्रविधि ज्यासः मूथाय् यागु कथलं न्ह्यथना वल।

नां

पुणे धागु नां 'पुण्यनगरी' खंग्व नं वगु भलसा दु। थ्व शहर ई सं ८यागु शताव्दीय् 'पुन्नक' (वा 'पुण्यक') नां नं म्हसीका तगु खः, थन्ह्यागु सन्दर्भ लुगु दु। ई सं ११यागु शताब्दीय् 'कसबे पुणे' वा 'पुनवडी' नां नं थ्व थाय् म्हसीया वल। मराठा साम्राज्य यागु ईले शहरयागु नां 'पुणे'यागु रूपे छ्येला वल। बेलायती नं उकियात 'पूना' धका म्हसीकल। आ वया थ्व थाय् पुणेयागु आधिकारिक नामं म्हसीका च्वंगु दु।

इतिहास

शनिवार वाडायागु दिल्ली गेट

च्यागु शताब्दीय् पुणेयात पुन्नक नामं म्हसीका तल। शहरयागु दक्ले पुलांगु वर्णन ७५८यागु दु। व ईले राष्ट्रकूट राजय् थुकियागु उल्लेख यानातगु दु। मध्ययुग ई यागु छगु प्रमाण जङ्गली महाराज मार्गय् दैगु पातालेश्वर गुफा खः, गुकियात च्यागुगु शताव्दीयागु धका हनि।

१७गु शताब्दीय् थ्व शहर निजामशाही, आदिलशाही, मुगल थें न्यागु थें-थें राजवंशयागु अंग जुयाच्वन। हिन्न्हेगु शताब्दीय् शहाजीराजे भोसले यागु निजामशाहा नं पुणेयागु जमिनदारी बिल। थ्वइस जमिनदारीय् वेकयागु कला जिजाबाई नं १६२७य् शिवनेरी किल्लाय् छत्रपति शिवाजीराजे भोसलेयात बुइका दिल। शिवाजी महाराज नं थगु पासापिं नापं पुणे नापं मराठा साम्राज्ययागु पलिस्था यानादिल। थ्व ईले पुणेय् शिवाजी महाराजयागु वर्चस्व दु। लिपा पेशवायागु ईले १७४९य् सातारायागु छत्रपतियागु गद्दी व राजधानी देका पुणेयात मराठा साम्राज्ययागु 'प्रशासकीय राजधानी' देकल। पेशवायागु ईले पुणे येक्व सुथां लात। १८१८ तक्क पुणेय् मराठातेगु राज्य दुगु जुल।

मराठा साम्राज्य

पुणे छत्रपति शिवाजीयागु जीवन व मराठा साम्राज्ययागु इतिहासयु छगु महत्वपूर्ण अंग खः। १६३५-१६३६यागु दथुई जिजाबाई व शिवाजी महाराज पुणेय् च्वनेत व बिले निसें पुणेयागु इतिहासय् छगु न्हुगु पर्व बुया वल। शिवाजी महाराज व जिजामाता पुणेय् लाल महाल य् च्वना दिल। पुणेयागु ग्रामदैवता-कसबा गणपतियागु पलिस्था जिजाबाईं नं यानादिगु खः।

१७गु शताब्दीयागु प्रारम्भय् , छत्रपति शाहयागु प्रधानमन्त्री, थोरले बाजीराव पेशवे नं पुणेयात थगु स्थाई छें देकल। छत्रपति शाह महाराज नं थुकियागु अनुमति बिल व पेशवा नं मुठा नदीयागु सिथे शनिवारवाडा देकादिल।

खरडा थ्व ऐतिहासिक किल्लाय् मराठा व निजामतेगु दथुई १७९५य् ल्वापु जुल। १८१७य् पुणे नापंयागु खडकीय् बेलायती व मराठातेगु दथुई ल्वापु जुल। मराठात थ्व ल्वापुय् बुत व बेलायतीतेसं पुणेयात थगु कबजाय् काल। ब्रिटिशतेसं पुणेयात ज्यालगेजुगु खना शहरयागु वताय् खडकी कँटोन्मेन्ट (लष्कर छावनी)यागु पलिस्था यात। १८५८य् पुणे महानगरपालिका यागु पलिस्था जुल। १९गु शताब्दीयागु उत्तरार्धय् पुणेय् येक्व नांजागु ब्वनिगु गुथितेगु पलिस्था जुल।

स्वातन्त्रा सङ्ग्राम

भारतीय स्वातन्त्रा सङ्ग्रामय् पुणेयागु नायतेगु व समाज सुधारकतेगु नं महत्वपूर्ण योगदान दु। लोकमान्य तिलक व वीर सावरकर थें न्यापिं नायतेगु कारणं पुणे भारत राष्ट्र यागु मानकिपाले थगु महत्वयात क्येना च्वनि। महादेव गोविन्द रानडे, रा.ग. भाण्डारकर, विठ्ठल रामजी शिन्दे, गोपाल कृष्ण गोखले, महात्मा फुले थें जापिं समाजसुधारक व नांजापिंयागु नाय पुणेम्हि खः।

भूगोल

पुणेयागु थाय्-बाय् 18°31'22.45" थं (उत्तर) अक्षांश, 73° 52' 32.69 वता रेखांश खः।

पुणेयागु दथुफुति (Zero milestone) पुणे जी.पी.ओ पोस्ट अफिस पिने दु। जी.पी.ओ. पुणे सह्याद्री पर्वतयागु वता, व समुद्रसतह नं ५६० मी (१,८३७ फूट)यागु जाय् दु। भीमा खुसियागु उपखुसि मुला व मुठायागु ल्वाक्जायु थासे थ्व शहर च्वंगु दु। पवना व इन्द्रायणी पुणे शहरयागु उत्तर-इता दिशाय् बाहावना च्वनि। शहरयागु दक्ले तज्जागु फुति वेताल टेकडी (समुद्रजा नं ८००मि) खः, व शहरयागु नापंयागु सिंहगड किल्लायागु जा १३००मि. दु।

पुणे शहर कोयना भूकम्प लागाय् ला। थ्व पुणे शहर स्वया १०० कि.मि. वता दिशाय् दु।

पुणेय् मध्यम व चीधंगु भ्वक्याब्वै च्वनि। कात्रजय् मे १७, २००४खुनु ३.२ रे. स्केलयागु भ्वक्याब्वल।

पेठ

पुणे शहरयागु वताय् खुसि सिथे पेठयागु अनुसार अप्वया वन, थ्व न्हुगु उपनगर खः व स्वागु शहरयागु विस्तार याना वनाच्वंगु दु। पेठयागु नां वायागु न्हियागु नामं व ऐतिहासिक मनुतेगु नामं तगु दु। पुणेयागु पेठयु ना थ्व कथलं दु:
कसबा पेठ, रविवार पेठ, सोमवार पेठ, मंगलवार पेठ, बुधवार पेठ, गुरुवार पेठ, शुक्रवार पेठ, शनिवार पेठ, गंज पेठ (महात्मा फुले पेठ), सदाशिव पेठ, नवी (सदाशिव) पेठ, नारायण पेठ, भवानी पेठ, नाना पेठ, रास्ता पेठ, गणेश पेठ।

वातावरण

पुणे शहरय् ताहान्वईगु, (मनसून) वा वैगु व चीकुइगु ऋतु दु। मार्च निसें मे (तापमान २५°- २९° से.) दक्ले ताहान्वईगु ला खः। मे लाय् व वे न्ह्येथनि। जुन लाय् अरब सागर नं मनसूनयागु फे न्ह्येथनि। पुणेय् दछिय् ७२२ मि.मि. वा वई। जुलाई लाय् दक्ले अप्व वा वई। वा वईबिले तापमान २०°- २८° से. तक्क जई।

मनसून धुंका अक्टोबर लाय् न्हिने ताहान्वई धासा बहनि चिकुई। चिकुला नवेम्बर निसें फेब्रुवरी ला तक्क दया च्वनि। थ्व ईले पुणे चाहिलेयात दक्ले बाँलागु ई खः। थ्व ईले न्हिने तापमान २९°से दई धासा बहनि तापमान १०°से स्वया क्वे जुई। डिसेम्बर व ज्यानुवरी लाय् तापमान ५-६° स्वया क्वे तक्क थ्येनि। पुणेयागु अधिकतम तापमान ४३.३°से, अप्रिल २०, १९८७/मे ७, १८८९ खुनु (१७८१-१९४० यागु दथुई) व न्यूनतम तापमान १.७°से ज्यानुवरी १७ १९३५य् खने दु। ज्यानुवरी १९९१य् पुणेयागु तापमान २.८8°से दु।

जैवविविधता

पुणे शहरयागु डाक कार्यालय निसें २५ कि.मि. तापाक्क त्रिज्यायागु लागाय् साधारणतः १,००० स्वां-सिंमांयागु प्रजातित, १०४ फुलपाखरयागु प्रजातित, ३५० झंगतेगु प्रजाति व ६४ स्तनधारी प्राणीतेगु प्रजातित खने दु।

अर्थव्यवस्था

पुणे भारतयागु छगु महत्वपुर्ण औद्योगिक केंद्र खः। महाराष्ट्र राज्यय् मुम्बई महानगर धुंका पुणे हे दक्ले औद्योगिक शहर खः। हलिमय् दक्ले येक्व निचा मोटर देकिगु ज्यास बजाज अटो पुणेय् हे दु। भारतय् दक्ले अप्व प्रवासी वाहन व औद्योगिक वाहन देकिगु ज्यास टाटा मोटर्स , काइनेटिक, डाइमलर-क्रायस्लर (मर्सिडिस-बेञ्ज), फोर्स मोटर्स (बजाज टेम्पो) थें न्यागु ज्यास पुणेय् दु।

पुणेयागु अभियान्त्रिकी ज्यासतः थ्व कथलं दु - भारत फोर्ज (हलिमयागु निगुगु तधंगु फोर्जिंग ज्यास), कमिन्स इन्जिन्स, अल्फा लव्हाल, सँडविक एशिया, थायसन ग्रुप (बकाऊ वूल्फ), केएसबी पंप, फिनोलेक्स, ग्रीव्हज् इंडिया, फोर्ब्स मार्शल, थर्मेक्स आदि।

विद्युत व छेंय् छ्येलिगु ज्याब्व देकिगु वर्लपूल व एल.जी.यागु देकेज्या ज्यास, फ्रिटो-लेज, कोका-कोला यागु अन्न प्रक्रिया उद्योग पुणेय् दु। पुणेय् यक्व मध्यम व चीधंगु उद्योग दु। अन्तरराष्ट्रीय हवाईमार्ग नं पुणेयात स्वाये धुंका थ्व थासे अप्व उद्योग निर्यात जुल।

पुणेय् सूचं प्रविधियागु प्रतिष्ठान नं येक्व दु। हिंजवडी य् राजीव गांधी आय.टी पार्क, मगरपट्टा सायबरसिटी, तलवडे एम.आय.डी.सी. सफ्टवेर पार्क, मेरिसफ्ट आय.टी. पार्क (कल्याणीनगर), आय.सी.सी. आदिआय.टी पार्क्सय् आय.टी उद्योग सना च्वंगु दु।

महत्वपूर्ण भारतीय सफ्टवेर कम्पनितः - इन्फोसिस, टाटा, फ्ल्युएंट, क्सांसा, टी.सी.एस., टेक महिंद्रा, विप्रो, पटनी, सत्यम, सायबेज, के.पी.आय.टी. कमिन्स, दिशा, पर्सिस्टंट सिस्टम्स, जियोमेट्रिक सफ्टवेयर, नीलसफ्ट व कॅनबे पुणेय् दु।

महत्वपूर्ण बहुराष्ट्रीय सफ्टवेर कंपनितः - बी.एम.सी. सफ्टवेयर, एनव्हिडिया ग्राफिक्स, एच.एस.बी.सी. ग्लोबल टेक्नोलोजिस, आय.बी.एम., रेड हॆट, सिमेन्स, ई.डी.एस., युजीएस, आयफ्लेक्स, कॉग्नीझंट, सिमांटेक, सनगार्ड, वर्संट, झेन्सार टेक्नालॉजीस, टी-सिस्टम व एसएएस, आयपीड्रम।

पुणे कल सेन्टर वा बी.पी.ओ. उद्योगय् नं अग्रसर दु। अंग्रेजी खँल्हाइपिं ज्याकमि वर्ग पुणेय् दुगु जुलिं कन्व्हरजिस, डब्ल्यु.एन.एस., इन्फोसिस, विप्रो, इएक्सएल, एमफेसिस थें न्यागु महत्वपूर्ण आऊटसोर्सिंग कम्पनित पुणेय् दु।

पुणेयागु महत्वपूर्ण कम्पनितेगु मुख्यालय -

• बजाज अटो
• बैंक अफ महाराष्ट्र
• पर्सिस्टंट सिस्टम्स
• नीलसफ्ट

प्रशासन

नागरिक प्रशासन

पुणे शहरयागु व्यवस्थापन पुणे महानगरपालिका नं याई। महानगरपालिकायागु ज्या नागरिक प्रशासन व मूलभूत सेवा-सुविधा बीगु खः। प्रशासकीय नाययागु कार्यकारी अधिकार महाराष्ट्र सरकारं नांमांकित आय. ए. एस्‌. अधिकारी दर्जायागु महापालिका आयुक्त नाप दै। महानगरपालिका मतदानं ल्येयावगु नगरसेवकतेसं देकी। नगरसेवकतेगु नेतृत्व महापौर नापं दै। महापौर छगु नां यागु जक्क पद खः, थ्व पदयागु अधिकार म्हो हे जुइ। पुणेय् ४८ महापालिका प्रभागयागु विभाग दु, सकल विभागय् ज्याखं सहायक आयुक्त नं स्वई। राज्ययागु सकल राजकीय पक्ष थगु उम्मेद्वारतेत निर्वाचित पदयागु लागि नामांकित याई।

जिल्ला प्रशासन

पुणे शहर पुणे जिल्लायागु मुख्यालय नं खः। जिल्लायागु मू जिल्लाधिकारी दै व वेकयागु ज्या सातबारा, बुँ सम्पत्तियागु नामकरण स्वेगु, राज्य सरकारयागु लागि साराकायेगु, करकायेगु व चुनावतेगु व्यवस्था यायेगु ख।

महानगर प्रहरी तन्त्र

पुणे प्रहरीयागु नाय पोलिस आयुक्त जुई; वेक राज्ययागु गृह मन्त्रालय नं नियुक्त जुम्ह छम्ह आय. पी. एस्‌. अधिकारी खः। पुणे पुलिस व्यवस्था महाराष्ट्र राज्ययागु गृहमन्त्रालययागु अन्तर्गतय् ला वई।

यातायात व्यवस्था

पुणेयागु छगु लं

पुणे शहर भारतयागु मेमेगु महत्वपूर्ण शहर नाप सतक, रेल्वे व हवाईमार्ग नं स्वाना च्वंगु दु। पुणेयागु विमानस्थलं न्हापा भारतयागु मेमेगु शहरय् जक्क प्लेन ब्वैगु जुसां आ वया सिंगापोर व दुबईय् प्लेन ब्वे धुंका थुकियात अन्तरराष्ट्रीय दर्जा प्राप्त जुगु दु।

न्हुगु ग्रीनफिल्ड पुणे अन्तरराष्ट्रीय विमानस्थल प्रकल्प महाराष्ट्र सरकार नं न्ह्येथने धुंका थ्व चाकण व राजगुरुनगर गाँतेगु दथुई चांदूस व शिरोली नापं (पुणे नं ४० कि.मि.) जुइगु सम्भावना दु। थ्व परियोजनायागु जिम्मेदारी महाराष्ट्र औद्योगिक विकास महामंडलयात ब्युगु दु।

पुणे शहरय् पुणे व शिवाजीनगर नां यागु निगु महत्वपूर्ण रेल्वे दु। पुणे व लोणावलायागु दथुई उपनगरीय दु गुकिलिं पिंपरी, खडकी व चिंचवड उपनगर शहर स्वाई। पुणेयागु उपनगरी रेल लोणावला तक्क व मुम्बई यागु कर्जत तक्क वनी। रेल्वे प्रशासन लोणावला व कर्जत/खोपोली शहरयात स्वाईगु योजना देकाच्वंगु दु। थुकिलिं पुणे-मुम्बईयागु दथुई वैगु सकल थाय् यात स्वाई। कर्जत-पनवेल रेलवे देके धुंका पुणे-मुंबई शहरतेगु दथुयागु अन्तर २९ कि.मी.स्वया म्हो जुई।

पुणे व मुंबईयागु दथुई मुम्बई-पुणे द्रुतगति महामार्ग देकातगु दु। थुकिलिं निगु हे शहरतेगु दथुई स्वघौ यागु अन्तर दै। सरकारी व निजी बससेवा नं पुणेयात मुम्बई, हैदराबाद, नागपपुर व बंगलूरू शहर नाप स्वाई। महाराष्ट्र राज्य परिवहन मंडल (एस.टी) यागु बससेवां पुणेयात महाराष्ट्रयागु ग्रामीण भाग नाप स्वाई।

पुणे शहर २०१० तक्क महत्वपूर्ण आई.टी केन्द्र जुइगु लंय् दु। पुणेयागु चक्रमाती बढत नापं थन वाहनतेगु ल्याखं नं अप्वया वगु दु। २००५य् पुणेय् १४६ वर्ग कि.मि. क्षेत्रफलय् २लखः कार (मोटारगाडी) व १०लखः निचा वाहन दुगु खं छगु अभ्यासं सीकल। पुणेयागु उपनगर कल्याणीनगर, विमाननगर, मगरपट्टा, पिंपरी, चिंववड, बाणेर, वाकड, औंध, हिंजेवाडी, बिबवेवाडी, वानवडी, निगडी-प्राधीकरण याकनं बढे जुया च्वंगु दु तर दुनेयागु लं उल्ली याकनं सेल्लाना वगु मदु।

सार्वजनिक यातायात व्यवस्थायागु लागि पुणे व पिंपरी-चिंचवड महापालिका नं नियंत्रित पी.एम.टी. व पी.सी.एम.टी. उपकरण छ्येलातगु दु। रिक्शा शहरय् यातायातयागु मू साधन खः।

जनजीवन

२००१ यागु जनगणना कथं पुणे नगर क्षेत्र (urban agglomeration) यागु जनसंख्या ४,,४८५,००० दु। थुकिलि पिंपरी चिंचवड थेंन्यागु उपनगरतेगु जनसंख्या नं समाविष्ट दु। पुणे शहरय् सफ्टवेयर व वाहननिर्मितीयागु ज्यायागु निरंतर विकासं ज्यायायेत भारतयागु मेमेगु प्रान्तयागु मनुपिं थन च्वनेयात वई। २००३ निसें थनयागु निर्माण-क्षेत्र येक्व न्ह्येथना वगु दु।

पुणे भारतयागु न्हेगु दक्ले तधंगु शहर ख व थनयागु अर्थव्यवस्था क्रमांक खुगुगु दु। पुणेयागु पर क्यापिटा इन्कम(per capita income)य् न्हापांगु क्रमांक दु व फोगिं-तम्हियागु दथुयागु जा नं पुणेय् म्हो दु।

पुणेय् च्वनिपिन्त पुणेकर धका नं संबोधित याई। शहरयागु मूभाय् मराठी ख, व अंग्रेजी व हिन्दी भाषायागु नं थन छ्येलेज्या जुई।

पुणेयागु कें शहर

यह शहर पुणेयागु कें शहर ख -

• त्रोम्सो, नर्वे
• ब्रेमेन, जर्मनी
• सान होजे, संयुक्त राज्य अमेरिका
• फेरबँक्स, अलास्का, संयुक्त राज्य अमेरिका

संस्कृति

पुणेयात महाराष्ट्रयागु सांस्कृतिक राजधानी धका नं संबोधित याई। पुणेयागु मराठीयात मराठी भाषायागु मानक-रुप (standard)यागु कथलं हनि। पुणेय् देंदच्छि हे सांस्कृतिक ज्याखं ज्या च्वनि। पुणेय् संगीत, कला, साहित्य येक्व दु।

गणेशोत्सव

१८९४य् लोकमान्य तिलक नं सार्वजनिक गणेशोत्सव न्ह्येथनादिल। भाद्रपद (अगस्ट-सेप्टेम्बर) लाय् वैगु थ्व झिन्हुय् पुणे शहर चैतन्यमय जुई। थ्व उत्सवय् ब्वति कायेत येक्व थासं मनुत थन वई। थाय्-थासे गणेश मंडलयागु मण्डपयात ब्वया तै। थ्व जात्रा धुंका महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडल पुणे उत्सव नां यागु सांस्कृतिक ज्याझ्व आयोजित याई, गुकिलि संगीत, नृत्य, दबू, नाटक व कासा समाविष्ट जुई। झिन्हु तक्क जुइगु थ्व जात्रा गणेश विसर्जन नापं क्वचाई। अनन्त चतुर्दशीयागु सुथे न्ह्येथनिगु विसर्जन छन्हु लिपा तक्क हनि। थुकियागु मू न्यागु मण्डल खः -

1. कसबा गणपती (थ्व पुणेयागु गाँ द्य खः)
2. तांबडी जोगेश्वरी
3. गुरूजी तालीम
4. तुलशीबाग
5. केसरी वाडा (थ्व मण्डल तिलक पंचांग कथं गणेशोत्सवयात ब्वई)

पुणेय् गणेशोत्सव मण्डल प्राणप्रतिष्ठायागु मूर्ति विसर्जित याये धुंका उत्सव मुर्ति लिथ है। विसर्जन बिले ढोल, लेझीम थें न्यागु बाजं थाई। येक्व विद्यालयतेसं थगु पथके/बाजं स्येनि।

सवाई गंधर्व संगीत महोत्सव

डिसेम्बर लाय् अभिजात संगीत मैफलीयागु ज्याखं पुणेय् जुइ गुकियात सवाई गंधर्व संगीत महोत्सव धका हनि। स्वंगु बहनि तक्क सनिगु थ्व उत्सवय् नांजापिं हिंदुस्तानी व कर्नाटक संगीतज्ञतेसं ब्वति काई। शास्त्रीय संगीत यम्हि तेगु लागि थ्व उत्सव छगु नखः थें जुई।

रङ्गभूमि

मराठी रङ्गभूमि मराठी संस्कृतियागु अविभाज्य भाग खः। मराठी नाटक प्रायोगिक व व्यावसायिक निगु हे जुई। पुणेय् मराठी नाटक सिक्क लोकंह्वा। टिलक स्मारक मंदिर, बालगंधर्व रंगमंदिर, भरत नाट्य मंदिर, यशवंतराव चव्हाण नाट्यगृह, सुदर्शन रंगमंच व पिंपरी चिंचवड नाट्यगृह पुणे व नापंयागु महत्वपूर्ण प्याखँछें खः।

संकिपा

पुणेय् यक्व मल्टिप्लेक्स दु गुकिलि मराठी, हिन्दी व हलीवूड संकिपा क्येनेज्या जुई। पुणे रेलवे स्थानक नापं पास आयनक्स, विद्यापीठ लें ई-स्क्वेयर, सातारा लंय् व कोथरूड नापं सीटीप्राईड, कल्याणीनगर नापं गोल्ड एडलब्स व आकुर्डी नापं फेम गणेश भिजन दु। मराठी संकिपा मू तवलं प्रभात व सीटीप्राईड चित्रपटगृहय् क्येनि।

धर्म-अध्यात्म

चतु:श्रृंगी देग शहरयागु उत्तर-यःता डोंगर-उतारय् दु। देय ९० फूट जा १२५ फूट हाक व थुकियागु व्यवस्थापन चतु:श्रृंगी देवस्थानं याई। नवरात्री बिले देगले अप्व मनुत वई। शहरय् पर्वती देवस्थान नं नांजागु देग खः।

पुणे नापं आलीदी व देहू देवस्थान येक्व नांजा। आलीदीय् सन्त ज्ञानेश्वर यागु समाधि व देहूय् सन्त तुकारामयागु वास्तव्य दु। सकल दं वारकरी सम्प्रदाययागु मनुपिं थ्व सन्ततेगु पालखी कया पंढरपुरय् वना आषाढी एकादशीयागु मुहूर्तय् पंढरपूरय् थ्येनि।

पुणेय् भारतीय यहुदी तेगु बस्ती दु। ओहेल डेविड, इजायल स्वया पिने एशियायागु दक्ले तधंगु सिनेगग (यहुदीतेगु प्रार्थनाथाय्) थन दु। पुणे मेहेरबाबा बुगु थाय् व रजनीशयागु थाय्-बाय् नं खः। रजनीशयागु आश्रमय् येक्व पर्यटक वः। आश्रमय् ओशो झेन क्येब व तधंगु ध्यानगृह नं दु।

पिनेयागु स्वापूतः

• पुणे नगरपालिका परिवहन
• पुणे नखःयागु आधिकारिक वेबथाय्
• पुणे अन्तरराष्ट्रिय संकिपायागु आधिकारिक वेबथाय्
• पुणे अन्तरराष्ट्रिय म्याराथुनयागु आधिकारिक वेबथाय्
• पुणे नगरपालिका कर्पोरेसन ई-गभर्नेन्स
• 11/26/06 शिकागो ट्रिब्युन च्वसु पुणेयागु बारेय्
• Pune चाहिलिगु गाइड विकिचाहिलिगुय्