बोधिवग्गो
| विनय पिटक | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| सुत्त पिटक | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| अभिधम्म पिटक | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
बोधिवग्गो बुद्ध धर्मया ग्रन्थ त्रिपिटकया खुद्दकनिकायया उदान वा उदानपालि छगू वग्गो (वा वर्ग) ख।
ब्वथला
[सम्पादन]थ्व वग्गोयात क्वसं बियातःगु सूत्र(सुत्तं)य् ब्वथलातःगु दु[१]:
पठमबोधिसुत्तं
[सम्पादन]थ्व सुत्त वा सूत्रया खँ थथे दु: भगवान बुद्ध उरुवेलाय् नेराञ्जरा खुसिया सिथय् बोधिवृक्षया क्वय् नकतिनि हे जक बोधिज्ञान प्राप्त यानाः विराजमान जुयाच्वन। अबिले न्हेन्हु तक वसपोलं छगू हे मुद्राय् फेतुना बिज्यात। अले न्हेन्हु धुंका भगवान थःगु एकाग्रतां पिहां बिज्यासें रात्रिया न्हापांगु प्रहरय् पटिच्चसमुप्पादं (प्रतीत्य समुत्पाद)या चिन्तन याना बिज्यात। वसपोलं थन मनन यानादीगु खँ बुद्ध धर्मय् तसकं प्रचलित दु। पालिभासय् थुकियात थथे च्वयातःगु दु: [२]
"अविज्जापच्चया सङ्खारा, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, सळायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा सम्भवन्ति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति।"
थ्व सूत्रया अर्थ थथे दु "अविज्जापच्चया सङ्खारा (अविद्यां संस्कार दइ), सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं (संस्कारं विज्ञान दइ), विञ्ञाणपच्चया नामरूपं (विज्ञानं नामरुप दइ), नामरूपपच्चया सळायतनं (नापरुपं खुगु आयतन दइ), सळायतनपच्चया फस्सो (खुगु आयतनं स्पर्श दइ), फस्सपच्चया वेदना (स्पर्शं वेदना दइ), वेदनापच्चया तण्हा (वेदनां तृष्णा दइ), तण्हापच्चया उपादानं (तृष्णां उपादान दइ), उपादानपच्चया भवो (उपादानं भव दइ), भवपच्चया जाति (भवं जाति दइ), जातिपच्चया जरामरणं सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा सम्भवन्ति। (जातिं वृद्धावस्था वा जरा, मरण, शोक, परिदेव वा विलाप, दुःख, दोमनस्स वा दोमन वा नुगः मछिनिगु, उपायसा (कष्ट ?) सम्भव जुइ।
"एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति" या अर्थ थुकथं जक सकल दुःखया समुदय वा उदय जुइ ख।
थ्व सुत्तयात नेपालभासय् नेपाल सम्बत १०९४स पिथंगु थःगु सफू उदानय् भाय्-हिलादीगु दु। [३]
दुतियबोधिसुत्तं
[सम्पादन]ततियबोधिसुत्तं
[सम्पादन]हुंहुङ्कसुत्तं
[सम्पादन]थ्व सुत्त वा सूत्रया खँ थ्व कथं दु: भगवान बुद्ध उरुवेलाय् नेराञ्जरा खुसिया सिथय् अजपालया सिमा क्वय् च्वनाबिज्यात। अन बुद्ध पूर्णबोधि प्राप्त यानाः मुक्तिया आनन्दय् लीन जुयाः न्हेन्हु तक विराजमान जुयाबिज्यात। उगु इलय् हुंहुङ्क जातिया (हुंहुङ्कजातिको) छम्ह निश्चित ब्राम्हण बुद्ध याके "ब्राह्मणत्वया अभ्यासया माध्यमं सत्य धर्म अनुरुप संस्कार व जीवन हनीम्ह ब्राम्हण गज्याःम्ह जुइ?" (पालिभासय् "कित्तावता नु खो, भो गोतम, ब्राह्मणो होति, कतमे च पन ब्राह्मणकरणा धम्मा’’ति?") धकाः न्यनि।
बुद्धं वयागु न्ह्यसः सीकाः लिसलय् क्वय् बियातःगु लिसः थुकथं बियाबिज्यात -
पालिभासय् पाठ |
नेपालभासय् अर्थ |
थ्व सूत्रं बुद्ध धर्मया सन्दर्भय् ब्राह्मणया आदर्श गुणया वर्णन यानातःगु दु। बुद्धं ब्राम्हणं मूर्त रुप बिइमाःगु गुणया रुपरेखा बियाबिज्याःगु दु :
- इपिं मभिंगु, क्रोध व घमण्डं मुक्त जुइमाः ।
- वैदिक शिक्षाय् ज्ञान दुपिं जुइमाः व ब्रह्मचर्य (ब्रह्मचार्य)या अनुशासनया अभ्यास यायेमाः।
- इमिसं सत्य धर्म अनुरुप खँ ल्हायेमा।
- इमिगु ज्याखँ व खँल्हाबल्हा शुद्ध जुसें जीवनया छुं नं पक्षय् गलत ज्या मयायेमा।
थ्व कथं थ्व सूत्रं धात्थेंम्ह ब्राम्हण जुइगु धइगु जन्म वा सामाजिक हैसियतं मखु, नैतिक आचरण व प्रज्ञाया खँ खः धकाः धयातःगु दु ।
ब्राह्मणसुत्तं
[सम्पादन]थ्व सूत्रया खँ थथे दु: छगू इलय् भगवान श्रावस्थीइ जेतवनय् अनथपिण्डकया थासय् च्वनादिल। अन अबिले सारिपुत्र, महामोग्गल्लान, महाकस्यप, महाकच्चान, महाकोट्ठिक, महाकप्पिन, महाचुन्द, अनुरुद्ध, रेवत, अनन्द बुद्ध दूगु थासय् वल। भगवानं ब्राह्मणत तापाक्क वःगु खनादिल। इमित खनेवं वसपोलं भिक्षुपिन्त सम्बोधन यानाः धयादिल "भिक्षुपिं, थुपिं ब्राम्हणत वयाच्वंगु दु।" थ्व खँ न्यनाः ब्राह्मण मूलया छम्ह भिक्षुं भगवान बुद्धयात ब्राह्मण जुइगु गुण छु खः व मनु गुकथं ब्राह्मण जुइ धकाः न्यन।
थ्व न्ह्यसःया अर्थ थुया बुद्धं थथे लिसः बियादिल "दुष्ट गुणयात त्वःताः, सदां शुद्धताय् म्वानाच्वंपिं, सकल बन्धनयात त्वताः, जागृत जुया च्वंपिं जक थ्व संसारय् ब्राह्मण खः।"। पालिभासय् थुकियात थथे च्वयातःगु दु:
‘‘बाहित्वा पापके धम्मे, ये चरन्ति सदा सता।
खीणसंयोजना बुद्धा, ते वे लोकस्मि ब्राह्मणा’’ति॥