कालिदास
| कालिदास | |
|---|---|
 २०गू शताब्दीया छम्ह किपामिं दयेकूगु कालिदासं मेघदूत च्वयादीगु किपा | |
| ज्या | चिनाखँमि, दबूप्याखँमि वा नाटककार |
| भाय् | संस्कृत, प्राकृत |
| कालखण्ड | c. 4th-5th century CE |
| विधा | संस्कृत नाटक, शास्त्रीय साहित्य |
| विषय | महाकाव्य, पुराण |
| नांजाःगु कृति | कुमारसंभवम्, अभिज्ञानशाकुन्तलम्, रघुवंशम्, मेघदूतम्, विक्रममोर्वासियम्, ज्योतिर्विदाभारणम् |
कालिदास (संस्कृत: कालिदासः) प्रथम शताब्दी ई.पू.या संस्कृत भाषाया महान चिनाखँमि व नाटककार खः। वय्कलं भारतीय पौराणिक बाखँ व दर्शनया आधारय् च्वयादिल व भारतीय जीवन व दर्शनया थीथी रूप व आधारभूत तत्वयात थःगु च्वखनय् ब्वयादिल। थुगु विशेषताया कारणं कालिदासयात भारत राष्ट्रया समग्र राष्ट्रिय चेतनायात सः बिइम्ह कवि कथं कयातःगु दुसा भारतीय विद्वानतय्सं वय्कःयात राष्ट्रकविया पद तकं बियातःगु दु।
अभिज्ञानशाकुन्तलम् कालिदासया दकले प्रसिद्ध रचना ख। थ्व नाटक युरोपेली भासय् भाय्हिलातःगु न्हापांगु भारतीय साहित्यिक च्वखँय् छगू ख। सकल हलिम साहित्यय् थ्व च्वखँयात अग्रणी रचना धकाः म्हसीकिगु या। मेघदूतयम् कालिदासया उत्कृष्ट रचना खः गुकी वय्कःया काव्यया कल्पना व अभिव्यक्ति शक्ति थःगु उत्कृष्ट स्तरय् दु व प्रकृतिया अजूचायापुगु मानवीकरण खनेदु।
कालिदास वैदर्भी रीतिया चिनाखँमि ख व तदनुरूप वय्कः विशेष यानाः थःगु तिसा जाःगु तर सरल व सुमधुर भाषाया निंतिं नांजाः।
वय्कःयागु प्रकृतिया वर्णन अद्वितीय दु अले वय्कःया च्वखँ उपमाया छ्येला निंतिं नांजाः। कालिदासया साहित्यय् औदार्य गुण प्रति विशेष मतिना दु व वय्कलं थःगु श्रृंगार रसय् आधारित साहित्यय् नं आदर्शवादी परम्परा व नैतिक मूल्य मान्यताया समुचित ध्यान तयादीगु दु।
विशेष यानाः कालिदासया लिपाया चिनाखँमि बाणभट्टजुं वय्कःया सूक्तिया प्रशंसा यानादीगु दु।
च्वखँ
[सम्पादन]वय्कःया मुक्कं थ्यंमथ्यं पीगु रचना दु गुकियात थीथी विद्वानतय्सं कालिदासं हे रचना याःगु खः धकाः प्रमाणित यायेत स्वःगु दु। थुकिलि ७पू जक निर्विवाद रुपं कालिदासं च्वःगु धकाः कायेगु या: स्वपू दबूप्याखँ वा नाटक(रूपक): अभिज्ञान शाकुन्तलम्, विक्रमोर्वशीयम् व मालविकाग्निमित्रम्; निपु महाकाव्य: रघुवंशम् व कुमारसंभवम्; व निपु खण्डकाव्य: मेघदूतम् व ऋतुसंहार। थुकिलिं नं ऋतुसंहारयात प्रो कीथं संदेहात्मक कथं जक कालिदासया रचना धकाः स्वीकार याःगु दु।
नाटक
[सम्पादन]- मालविकाग्निमित्रम् कालिदासया प्रथम रचना ख, गुकिलि जुजु अग्निमित्रया बाखँ कनातःगु दु। अग्निमित्रया छम्ह निर्वासित नोकरया म्ह्याय् मालविकाया किपालिसे वय्कःया मतिना जुइ। अग्निमित्रया कलाःम्हं थ्व खँ सीकाः मालविकायात झ्यालखानाय् कुनि। तर संयोगवश मालविका राजकुमारी सावित जुइ व थ्व मतिना स्वीकार याइ।
- अभिज्ञान शाकुन्तलम् कालिदासया निगूगु रचना खः गुगु वय्कःया ख्यातिया कारण जूवन। अंग्रेजी व जर्मन भाषा नापं थ्व दबूप्याखं हलिंया यक्व भासय् अनुवाद जूगु दु। थुकी दुष्यंत जुजुया बाखं दु। वय्कःया जंगलय् च्वनिम्ह ऋषिपुत्री शकुन्तला (विश्वामित्र व मेनकाया म्ह्याय्) नाप मतिना जुइ व निम्हंसिनं गुंइ गन्धर्व इहिपा याइ। जुजु दुष्यन्त थःगु राजधानी लिहां वनी।अथेहे, ऋषि दुर्वासां शकुन्तलायात श्राप बी। थ्व श्राप कथं सुया वियोगय् शकुन्तलां ऋषियात अपमान यात, व मनूनं शकुन्तलायात ल्वःमंकी धकाः सराः बी। यक्व माफी फ्वनेधुंकाः ऋषिं श्रापयात भचा याउंका जुजु दुष्यंतया अंगू दुष्यंतयात क्यनेवं हे वय्कलं सकतां लुमंकेगु खं धाइ। तर शकुन्तला राजधानी वनेत कुतः याबिले वनेगु लँपुइ अंगू तन। शकुन्तलां थः प्वाथं दूगु सीवं अवस्था झन गम्भीर जुइ। शकुन्तलां यक्व हे बिन्ति यात तर जुजुं शकुन्तला म्हसीकेत अस्वीकार यात। लिपा, छम्ह न्या लाःम्ह मनुखं जुजुयात अंगू क्यनीबलय् जुजुं सकतां लुमंकाः जुजु शकुन्तलायात स्वीकार यात। शकुन्तला श्रृंगार रसं जाःगु सुन्दर काव्यया अद्वितीय नाटक खः। थ्व नाटकया खँय् संस्कृतय् थथे धाइगु या
- काव्येषु नाटकं रम्यं तत्र रम्या शकुन्तला।
- तत्रापि चतुर्थोंकः तत्र श्लोकचतुष्टयम् ।।
थ्व श्लोक कथं चिनाखँया यक्व रुपय् मध्ये नाटक दकलय् सुन्दर खःसा नाटकत मध्ये शकुन्तला दकलय् ज्वःमदुगु नाटक खः।