इराक

इराकयागु ध्वांय
ध्वांय	राष्ट्रीय चिं

म्ये: Mawtini (New);
Ardh Alforatain (Old)^[१]

राजधानी Baghdad^[२]
33°20′N 44°26′E

तधंगु सहर

Baghdad

औपचारिक भाय Arabic, Kurdish ^[३], Assyrian (Syriac) ^[४] and Iraqi Turkmen ^[५]

सरकार

Parliamentary democracy

President
Prime Minister

Jalal Talabani
Nouri al-Maliki

Independence
From the Ottoman Empire
From the United Kingdom October 1, 1919

October 3, 1932

क्षेत्रफल

- फुकं 438,317 किमि² (58th)

(169,234 वर्ग माइल)

- लयागु प्रतिशत (%) 1.1%

जनसंख्या

- 2005 एस्टिमेटेड 28,807,000 (40th)

- जनघनत्व 66/किमि² (125th)
(171/वर्ग माइल)

कुल ग्राहस्थ उत्पादन (पि पि पि) 2005 एस्टिमेट

- फुकं $89.8 billion (not ranked)

- प्रति छ्यं $3,600 (not ranked)

मुद्रा Iraqi dinar (IQD)

ई क्षेत्र (UTC+3)

- वर्खा (DST) (UTC+4)

इन्टरनेट TLD

.iq

कलिंग कोड +964

1^ The Kurds use Ey Reqîb

2^ The capital of the Kurdistan Autonomous Region is Arbil
3^ Official language in three Kurdish regions 4^ According to Article 4, Section 4 of the Iraqi Constitution, the Syriac (a dialect of Aramaic) and Iraqi Turkmen (a dialect of Southern Azerbaijani) languages are official in areas where they form a majority.

इराक एशिया महाद्वीपय् स्थित छगू देय्‌ ख। थ्व देय्‌या दक्षिणय् साउदी अरब व कुवेत, पश्चिमय् जोर्डन व सीरिया, उत्तरय् टर्की व पूर्वय् इरान ला। दक्षिण पश्चिमया दिशाय् थ्व देय्‌ पर्सियन खाड़ीनाप नं स्वा। दजला व फुरात थ्व देय्‌या निगु मू खुसि ख। थ्व देय्‌य् हे मेसोपोटामियाया लहनाया उदय जूगु ख।

इराकया इतिहासय् असीरियाया पतन धुंका विदेशी शक्तितयेगु प्रभुत्व दयाच्वन। फारसी शासनय् दयेधुंका (७गु शताब्दी तक्क) थ्व देय्‌य् अरबतयेगु प्रभुत्व दत। अरब शासनया ईले थन मुस्मां धर्म वल व बग्दाद अब्बासी खलिफातया राजधानी जूवन। १३गु शताब्दीइ मङ्गोल आक्रमणं बग्दादया पतन जुल व उकिया छुं दँ धुंका टर्कतयेगु (उस्मानी साम्राज्य) प्रभुत्व थन दत। वर्तमानय् अमेरिकाया नेतृत्वय् नेटोया सेनाया थन उपस्थिति दु।

राजधानी बग्दाद बाहेक थ्व देय्‌य् बसरा, किरकुक व नजफ मेमेगु मू नगर ख। थ्व देय्‌या मू भाय्‌ अरबी व कुर्दी भाषा ख तर थ्व देय्‌य् थ्व निगु हे भाषायात संवैधानिक मान्यता मब्युनि।

इतिहास

इराकया इतिहासया आरम्भ बेबिलोनिया व नापंया क्षेत्रय् पलिस्था जूगु छुं मेमेगु सभ्यतात नाप जुल। लगभग ५००० ईसापूर्व निसें सुमेरियाया सभ्यता थ्व क्षेत्रय् दयाच्वन। थ्व धुंका बेबीलोनिया, असीरिया व अक्कदया राज्य दत। थ्व ईया सभ्यतायात पश्चिमी देय्‌या छगू महान सभ्यताया कथं नालेगु या। थुकिया मू कारण थ्व ख कि आधुनिक च्वेगु व्यवस्थाया विकास दक्ले न्हापा थ्व हे थासय् जूगु ख। थ्व बाहेक थन विज्ञान, गणित व छुं मेमेगु विधाया प्रारम्भिक सीकेज्या दूगु प्रमाण नं थन लूगु दु। थुकियात महत्त्वपूर्ण नालेगु मेगु मू कारण मेसोपोटामिया (आधुनिक दजला व फुरात खुसिया स्वनिगःया क्षेत्र)यात प्राचीन ख्रिस्टी व यहूदीतयेगु पूर्वजतयेगु बसोबासया थाय्‌ धका दूगु विश्वास ख। प्रारम्भया यूरोपीय इतिहासकारीय्सं बाईबलया आधारय् इतिहासया पलिस्था ४४०० ईसापूर्वय् जूगु विश्वास याःगु खने दु। थ्व कारणं बेबीलोन (गुकियात बाबिली सभ्यता नं धाइगु या) व मेमेगु सभ्यतातयेत हलिमया दक्ले पुलांगु लहनाया रुपय् कायेगु यात। आधुनिक वैज्ञानिक प्रविधितयेसं युरोपेली इतिहासकारतयेगु थ्व धापूयात मखुगु प्रमाणित याये धुंका थ्व थाय्‌यात आवया यहूदीतयेगु व ख्रिस्टीतयेगु (व मुस्मांतयेगु छुं) धर्मगुरुतयेगु (पैगम्बर व मसीहा)या मू-थाय्‌ जक जूगु खंय् अधिकांश इतिहासकार सहमत दु।

फारसया हखामनी (एकेमेनिड) शासकतयेगु शक्तिया उदय ईसाया खुगु शताब्दी पूर्व जुयाच्वंबिले इमिसं मीदितयेत व लिपा असीरियाइतयेत बुका आधुनिक इराकय् कब्जा याःगु इतिहास दु। अलेक्जेण्डरनं ३०० इसापूर्वय् फारसया शाह दारा तृतीययात यक्व युद्धय् बुका फारसी साम्राज्यया पतन यानादिल। थ्व धुंका इराकी भूभागय् यवन व इमिगु सहायकतयेगु व लिपा रोमनतयेगु आंशिक प्रभाव दत। रोमनतयेगु शक्ति थःगु चरमय् दूबुलि (१३० इस्वी) थ्व थाय्‌ फारसया सासानितयेगु अधीनय् दयाच्वन।

मुस्मां युग

अरबतयेगु प्रभुत्व तच्वया वयेधुंका (६३०0 इस्वी) थ्व थाय्‌ अरबतयेगु शासनय् वल। फारसय् नं अरबतयेगु प्रभुत्व दत व सन् ७३५य् बग्दाद इस्लामी खलिफातया राजधानी जूवन। थ्व लागा मुस्मांतयेगु केन्द्र जुल व बगदादय् मुस्मां सभ्यताया विद्वानतयेसं सफूधूकुत दयेकल। मुस्मां धर्मया प्रसार जुयाच्वंबिले बग्दादया महत्व तच्वया वल। सन् १२५८य् मङ्गोलतयेसं बग्दादय् कब्जा यात। इमिसं भयंकर नरसंहार यात व सफूधूकुयतेत छ्वयेकाबिल।

उस्मानी टर्क (अटोमन)तयेसं १६गु शताब्दीया अन्तय् बग्दादय् थःगु अधिकार दयेकल। थ्व धुंका फारसया सफवी वंश व टर्कतयेगु दथुइ बग्दाद व इराकया मेमेगु थाय्‌या निंतिं संघर्ष जुयाच्वन। टर्क अधिक शक्तिशाली जुल व लिपा नादिर शाहनं न्ह्याक्व हे टर्कतयेगु विरुद्ध आक्रमण यासां वय्‌कलं थनया महत्वपूर्ण नगरयात थःगु अधीनय् लायेके मफुत।

सद्दाम हुसैनया उदय आधुनिक इराकी इतिहासय् प्रमुखताया रुपय् नालेगु या। वय्‌कलं बाथ पार्टीया सहारां थःगु राजनैतिक यात्रा न्ह्यथनादिल। वय्‌कलं न्हापा ला इराकयात छगू आधुनिक राष्ट्र दयेकिगु कुतः यानादिल व लिपा कुर्द व मेमेपिनिगु विरुद्धय् हिंसात्मक नरसंहार याकल। लिपा अमेरिकाया नेतृत्वय् नेटोया सेनातयेसं सन् २००३य् इराकय् आक्रमण याना सद्दामयात बन्दी यात व लिपा छगू मुद्दाय् सद्दाम हुसेनयात फांसी बिल।

आ इराकय् नेटोया सेनातयेगु उपस्थिति दु।