नियोन

10 फ्लोरिन ← नियोन → सोडियम He ↑ Ne ↓ Ar पिरियोडिक टेबल - पिरियोडिक टेबल (परिमार्जित)
साधारण
नां, सिम्बोल, ल्याखं	नियोन, Ne, 10
रसायनिक सिरिज	नोबेल वायु
ग्रुप, पिरियड, ब्लक	१८, २, p
रुप	colorless किपा:Ne,१०.jpg
एटमिक मात्रा	20.1797(6) ग्राम/मोल
एलेक्ट्रोनिक कन्फिगुरेसन	1s2 2s2 2p6
एलेक्ट्रोन प्रति शेल	2, 8
भौतिक गुण
फेज	gas
घनत्व	(० °से, १०१.३२५ कि. पास्कल) 0.9002 ग्राम/लि
नाइगु फुति	24.56 के (-248.59 °से, -415.46 °फ)
दासिवैगु फुति	27.07 के (-246.08 °से, -410.94 °फ)
Triple point	24.5561 K, 43 kPa
कृटिकल फुति	44.4 के, 2.76 एम पिए
फ्युजियनयागु ताप	0.335 के जे·मोल−१
वाष्पिकरणयागु ताप	1.71 के जे·मोल−१
ताप क्षमता	(२५ °से) 20.786 जे·मोल−१·के−१
वाष्प चाप पि/पिए १ १० १०० १ के १० के १०० के टि/के य् 12 13 15 18 21 27
एटमिक गुण
कृस्टल स्ट्रक्चर	cubic face centered
अक्सिडेसन स्टेट	no data
आयोनाइजेसन उर्जा (अप्व)	1st: 2080.7 कि.जु.·मोल−१
	2nd: 3952.3 कि.जु.·मोल−१
	3rd: 6122 कि.जु.·मोल−१
एटमिक ब्यास (हिसाबी)	38 पि एम
कोभ्यालेन्ट ब्यास	69 पि एम
भ्यान डर वाल ब्यास	154 पि एम
मेमेगु
चुम्बकिय गुण	nonmagnetic
ताप संचालन	(३०० के) 49.1 mवा·मि−१·के−१
स:यागु वेग	(gas, 0 °C) 435 मि/से
सि ए एस् रेजिस्ट्री ल्या	7440-01-9
ल्येयातगु आइसोटोप
मू लेख :नियोन आइ. प्रा. % हाफलाइफ ध्व.मो. ध्व.उ. (एम् इ भी) ध्व. लि. 20Ne 90.48% Ne एलेमेन्ट 10 न्युट्रोन नाप स्टेबल जु 21Ne 0.27% Ne एलेमेन्ट 11 न्युट्रोन नाप स्टेबल जु 22Ne 9.25% Ne एलेमेन्ट 12 न्युट्रोन नाप स्टेबल जु
स्रोत

नियोन छगु रसायनिक तत्त्व ख: । थुकिगु चिहकलं नां (चिं) Ne ख: व एटोमिक ल्याखं १० ख: । ब्रह्माण्डय् यक्व दैगु थ्व तत्त्व पृथ्विइ धा:सा म्हो जक दइ । स्ट्यांडर्ड अवस्थाय् थ्व छगु रंग मदुगु, इनर्ट नोबेल वायुया कथं दइ । भ्याक्युम डिस्चार्ज ट्युब नियोन मतयय् थ्व वायु नं ह्यांगु जः (ग्लो) बिइ। वायुमण्डलय् थुकिया मात्रा सिक्क हे म्हो दुसां थ्व वायु बनेज्यायागु लागि वायुमण्डलं मुंकिगु ज्या जुइ ।

नोटेबल गुण

नियोन २ या (light) नोबेल वायु ख। थुकिं भ्याक्युम ट्युबय् ह्यांगु -सन्त्रासी रंग यागु जः बिइ । थुकिया रेफ्रिजरेटिंग क्षमता तरल हेलियम स्वया ४० दुगं (गुणा) अप्व: दु व तरल हाइड्रोजन स्वयां ३ दुगं (गुणा) अप्व: दु (प्रति युनिट भोलुम बेसिसय्)। यक्व थासय् थ्व हेलियम स्वया दंगु रेफ्रिजर्‍यांट पदर्थया कथं छ्यली। साधारण भोल्टेज व करेन्टय् सकल रेर वायु मध्ये नियोन प्लाज्मायागु दक्कलय् इन्टेन्स ज: डिस्चार्ज दु । मनूया मिखायागु औसत ऊन (रंग) ह्यांगु-सन्त्रासी ख: । भिजुयल कम्पोनेन्टत स्पेक्ट्रोस्कोपं डिस्पर्स मयासा थुकी छगु ताकुगु वांगु सुलाच्वंगु ध्वः (लाइन) दै

छ्यलेज्या

नियोन चिं छ्यलात:गु नियोन जः

नियोनयागु ह्यांगु-सन्त्रासी रंगयागु जः नियोन मत दयेकेत छ्यलिइ । थन्यगु मत नियोन चिं व ताहाक:गु कार स्ट्रिपय् छ्यलि। "नियोन" धा:गु खँग्व अप्व:याना साधारण भाषय् थन्यागु मतयात ईंगीत यायेत छ्यली । थुकिया मेमेगु छ्येलेज्या खः:

• भ्याक्युम ट्युब
• हाइ-भोल्टेज इन्डिकेटर
• लाइट्निंग अरेस्टर
• वेभ मिटर ट्युब
• टेलेभिजन ट्युब
• नियोन व हेलियम हेलियम-नियोन लेजरय् छ्यली
• तरल नियोन बनेज्याया निंतिं क्रायोजेनिक रेफ्रिजर्‍यांटया कथं तस्सकं ख्वाउंगु तापक्रम म्वा:गु रेफ्रिजरेटरय् हेलियमया पलेसा छ्यली
• थुकिइ ट्रिपल प्वाइन्ट तापक्रम २४.५५६१ के यात फिक्स्ड प्वाइन्टया कथं १९९०यागु अन्तराष्ट्रिय तापक्रम स्केलय् छ्यलात:गु दु ।

इतिहास

नियोन (युनानी νέον(नियोन) अर्थ "न्हूगु पति") यात १८९८य् स्कटिश केमिस्ट विलियम राम्जे (१८५२ - १९१६) व अंग्रेजी केमिस्ट मोरिस डबल्यु ट्रेभर्सं लन्डन, इंग्ल्यांडय् दक्ले न्हापां सीका दिइगु ख: । नियोन यागु सीकेज्या राम्जेनं वायुमण्डलया वायुयात ख्वांउका तरल दयेका व तरलयात क्वाका: वायुयात दासिवयाच्वं (बोइल) बले लानादिइगु ख: । थ्व कथं वय्कलं लानादिइगु वायुत क्रिप्टन, जेनन, व नियोन ख: ।

अवस्था

नियोन ब्रह्माण्डय् यक्व मात्राय् दु । थ्व मात्रा कथं ब्रह्माण्डय् ५ गूगु दक्कलय् अप्वः दुगु वायु ख: । थ्व स्वया अप्व दुगु वायुत हाइड्रोजन, हेलियम, अक्सिजन व कार्बन जक ख: । पृथ्वी थ्व वायु तस्सकं म्हो जक दु । हेलियम थें थ्व वायु यागु यांउगु व रसायनिक तवलं इनर्ट जूगुलिं थ्व वायु पृथ्वी यक्व मदुगु ख: । थुकिइ ब्रह्माण्डय् मास एब्युन्डेन्स ७५०य् छगु भाग ख: धा:सा सुर्द्य व प्रोटो सोलार सिस्टम नेबुलाय् ६००य् छगु भाग जुइफु । ग्यालिलियो अन्तरिक्षयान या कथं वृहस्पति ग्रहस नियोनया मात्रा ६००० ब्वय् १गु ब्व दु ।

नियोन स्ट्यांडर्ड अवस्थाय् छगु मोनोएटोमिक वायु ख: । पृथ्वी थुकिया आयातन (भोलुम) ६५,००० ब्वय् छगु जक ब्व दु धा:सा, मात्रा ८३,०००य् १गु मात्रा जक दु ।

कम्पाउन्ड

आयोनत, Ne⁺, (NeAr)⁺, (NeH)⁺, व (HeNe⁺), यात अप्टिकल व मास स्पेक्ट्रोमेट्री मालेज्यां(research) लुइकुगु दु । थ्व बाहेक नियोनं छगु अस्थिर हाइड्रेट दयेकी ।

आइसोटोप

नियोनयागु स्वंगु स्थिर आइसोटोपत दु: ^२०Ne (९०.४८%), ^२१Ne (०.२७%) व ^२२Ne (९.२५%). ^२१Ne व ^२२Ne न्युक्लियोजेनिक ख व थिमिगु भेरियन्टत बांलाक थुइकात:गु दु । थुकिया विपरित, ^२०Ne न्युक्लियोजेनिक मखु व पृथ्वी थुकिया भेरियसनया बारे यक्वं कथंया विचाःत् दु । नियोन आइसोटोप दयेकीगु मू न्युक्लियर रियाक्सनत न्युट्रोन इमिसन, अल्फा डिके ख: । ^२४Mg व ^२५Mgय् थन्यागु रियाक्सन याना क्रमशः ^२१Ne व ^२२Ne दयेकी । अल्फा पार्टिकलत युरेनियम-सिरिज डिके चेन छ्यला: दयेकी धा:सा न्युट्रोनत अप्व याना अल्फा पार्टिकलया सेकेन्डरी रियाक्सनं दयेकी । नेट लिच्व:या कथं क्वयेया (लोवर) ^२०Ne/^२२Ne व च्वयेया (हाइयर) ^२१Ne/^२२Ne अनुपात (रेसियो) युरेनियम यक्व दुगु लोंहत (दसु-ग्रेनाइट)य् खने दइ । एक्स्पोज्ड लोंहयागु आइसोटोपिक एनालाइसिस ^२१Ne या कस्मोजेनिक दयेकेज्यां क्यं । थ्व आइसोटोप म्याग्नेजियम, सोडियम, सिलिकन व एल्मुनियमया स्पालेसन प्रक्रियां दयेकी । सकल स्वंगु आइसोटोपयागु एनालाइसिस यायेबले कस्मोजेनिक कम्पोनेन्ट म्याग्माया नियोन व न्युक्लियोजेनिक नियोन नं दुगु खने दु । थुकिं नियोन सुपरफिसियल लोंह व मेटेरोइटय् कस्मिक एक्स्पोजर आयु सीकेगु ज्याब्वया कथं छ्यलेछिं धका क्यनि ।

जेनन थें नियोन ज्वालामुखी खनेदैगु मात्राय् ^२०Ne अप्व दइ, व न्युक्लियोजेनिक ^२१Ne, ^२२Ne स्वया: अप्व दै । थन्यागु म्यान्टल डिराइभ्ड स्याम्पयागु आइसोटोपं नियोनया गैह्र-वातावरणीय स्रोत क्यनी । ^२०Ne-एन्‌रिच्ड कम्पोनेन्टतेसं प्राचीन प्राइमोर्डियल व म्हो जक्क दैगु नियोन वायु क्यनी, थन्यागु वायु नं सोलार नियोन यात इंगीत या:गु जुइफु । अप्व:गु ^२०Ne मात्रा हिराय् खने दै थुकिं सोलार नियोनयागु भण्डार (खानी) (reservoir) पृथ्वी दुगु सुझाव ब्यूगु खने दु ।

लिधंसा

मेमेगु लिधंसा

• Los Alamos National Laboratory – Neon
• USGS Periodic Table - Neon

पिनेयागु स्वापू

• WebElements.com – Neon
• It's Elemental – Neon
• Computational Chemistry Wiki