सिंहल भाय्
| सिंहल भाय् | |
|---|---|
| සිංහල siṁhala | |
 | |
| Region | श्रीलङ्का |
Native speakers | Expression error: Unrecognized punctuation character "२".[१] |
Early forms | Elu
|
| भाषिका | Vedda (perhaps a creole)
|
| Sinhala alphabet (Brahmic) Sinhala Braille | |
| आधिकारिक अवस्था | |
आधिकारिक मान्यता |  Sri Lanka |
| भाषा कोड | |
| ISO 639-1 | si |
| ISO 639-2 | sin |
| ISO 639-3 | sin |
सिंहल भाय् दक्षिण एसियाया श्रीलङ्का देसय ल्हाइगु छगू भाय् ख। थ्व भाय् आपालं सिंहल जातिया मनूतेसं ल्हाइगु या। थ्व भासा श्रीलंकाया आधिकारिक व राष्ट्रीय भाषाय् छगू भाय् ख। पाली भासा नापं थ्व भासं थेरवाद बुद्धधर्मया साहित्य विकासय् मू भूमिका म्हितूगु दु। दक्षिणएसियाया आपालं लिपि थें हे सिंहल भाषाया लिपि ब्राह्मी लिपिं बुयावःगु लिपि ख।
सिंहल भाषाया प्रारम्भिक रूप ३गू शताब्दी ईसा पूर्वय् दूगु दसु खनेदु दीर्घ माआखः व आपालं बाआखः उच्चारण जुइगु स्वभाव दूगु थ्व भासाया प्रारम्भिक शिलालेखया रुप बुद्धकालीन अन्य प्राकृत भासा (दसु: मगधी) थें च्वं। थ्व भासाया नापंया भासा वेददा भाषा व मालदीभ भासा ख। थ्व भासाया ल्हाइगु रुप व च्वैगु रुपय् भिन्न्ता दु।
सिंहल भाषाया निगु रूप प्रचलनय् दु-
- (1) शुद्ध सिंहल (वा एलु सिंहल), व
- (2) मिश्रित सिंहल
शुद्ध सिंहल छ्येला सकल स्थानीय सिंहल भासाया सः च्वये छिं। थ्व आखःमाय ३२गू आखः दयाच्वन:
| सिंहल लिपि | අ | ආ | ඇ | ඈ | ඉ | ඊ | උ | ඌ | ඔ | ඕ | එ | ඒ | ||||||||
| देवनागरी लिपि | अ | आ | ऍ | ऐ | इ | ई | उ | ऊ | ऒ | ओ | ऎ | ए | ||||||||
| सिंहल लिपि | ක | ග | (ච) | ජ | ට | ඩ | ණ | ත | ද | න | ප | බ | ම | ය | ර | ල | ව | ස | ළ | අං |
| देवनागरी लिपि | क | ग | (च) | ज | ट | ड | ण | त | द | न | प | ब | म | य | र | ल | व | स | ळ | अं |
मिश्रित सिंहल शुद्ध सिंहलया विस्तारित रूप ख। थ्व लिपि पालि व संस्कृत च्वयेत छ्येलीगु या। थ्व प्रकारं सिंहल भासय् दूगु पालि/संस्कृत खँग्वः व सिंहल लिपिं पालिभासय् च्वयेत थ्व आखःत छ्येलीगु या। मिश्रित सिंहल आखःमाय् ५४ आखः दु। १८गू आखः "स्वर" वा माःआखः खः धाःसा ल्यंगु ३६ आखः बाआखः ख।
लिपि
[सम्पादन]
सिंहल लिपि, सिंहल होदिया, प्राचीन ब्राह्मी लिपिइ आधारित दु, व थुकथं थ्व लिपि अधिकांश भारतीय लिपि व यक्व दक्षिण पूर्व एसियाली लिपि नापं छगू ब्राह्मी लिपि ख। सिंहल लिपि ग्रन्थ लिपि व खमेर लिपि नाप तसकं स्वापू दु तर थुकिलि कदम्ब लिपिया छुं तत्व नं खनेदु। [२] [३]
सिंहल भाषाया च्वयेगु प्रणाली अबुगिदा ख, गन व्यंजनयात आखलं च्वइ धाःसा उगु व्यञ्जनय् स्वरयात डाइक्रिटिक्स (पिल्ला) तयाः क्यनि। थ्व पद्धति देवनागरी व नेपाललिपिं नं खनेदु। अंग्रेजी थें न्याःगु वर्णमाला स्वया थ्व पाः। अंग्रेजीइ व्यंजन व सः निगुलिं पूर्ण आखः जुइ धाःसा उर्दू थें न्याःगु अबजदय् सः च्वये हे म्वाः। नापं, डाइक्रिटिक मछ्यलकि, छगू "अन्तर्निहित स्वर", कि /a/ बाय् /ə/, खँग्वः दुनेया व्यंजनया स्थितिइ निर्भर जुयाः थुइकेगु याइ।
पूवंकः सिंहल लिपिइ करिब ६० आखः दु गुकिलि स्वरया निंतिं १८ व व्यंजनया निंतिं ४२ आखः दु। तर बोलचालया न्ववाइगु सिंहल भाय् (शुद्ध सिंहल ) च्वयेत ५७ (१६ स्वर व ४१ व्यंजन) जक माः । [ ] बाकी भाषिक परिवर्तनया झ्वलय् विलय जूगु ध्वनि, गथेकि आकांक्षी, व संस्कृत व पालि ऋण खँग्वःय् जक सीमित जूगु सःतेत प्रतिनिधि याइ। छगू आखःग्वः ( ඦ ), /ⁿd͡ʒa/ सःयात प्रतिनिधित्व याइ। थ्व आखः लिपिइ सीमित दु, यद्यपि थ्व आखः छ्यलिगु छुं खँग्वःत जक्क दु ( වෑංඦන, ඉඦූ )।
सिंहली लिपि देपा निसें जवय् च्वइ, व थ्व लिपि मुख्यतः सिंहलया निंतिं छ्येलिगु या। थ्व भाय् बुद्ध धर्म व प्राज्ञिक ज्याय् महत्त्वपूर्ण पालि व संस्कृत भाषाया निंतिं नं छ्येलिगु या। आखःग्वःया क्रम मेमेगु ब्राह्मिक लिपिया क्रम थें हे दु।
आखःमा
[सम्पादन]बाआखः
[सम्पादन]| ක | ඛ | ග | ඝ | ඞ | ඟ |
| क /ka/ | ख /ka/ | ग /ga/ | घ /ga/ | ङ /ŋa/ | ंग /ⁿga/ |
| ච | ඡ | ජ | ඣ | ඤ | |
| च /ʧa/ | छ /ʧa/ | ज /ʤa/ | झ /ʤa/ | ञ /ɲa/ | |
| ට | ඨ | ඩ | ඪ | ණ | ඬ |
| ट /ʈa/ | ठ /ʈa/ | ड /ɖa/ | ढ /ɖa/ | ण /ɳa/ | ण्ड /ⁿḍa/ |
| ත | ථ | ද | ධ | න | ඳ |
| त /ta/ | थ /ta/ | द /da/ | ध /da/ | न /na/ | न्द /ⁿda/ |
| ප | ඵ | බ | භ | ම | ඹ |
| प /pa/ | फ /pa/ | ब /ba/ | भ /ba/ | म /ma/ | म्ब /mba/ |
| ය | ර | ල | ව | ළ | |
| य /ja/ | र /ra/ | ल /la/ | व /ʋa/ | ळ /la/ | |
| ශ | ෂ | ස | හ | ෆ | |
| श /sa/ | ष /sa/ | स /sa/ | ह /ha/ | fa /fa/ |
माआखः
[सम्पादन]| අ | अ /a/, /ə/ | ක | क |
| ආ | आ /a:/ | කා | का |
| ඇ | ऍ /ɛ/ | කැ | कॅ |
| ඈ | ǣ /ɛ:/ | කෑ | दीर्घ कॅ |
| ඉ | इ /i/ | කි | कि |
| ඊ | ई /i:/ | කී | की |
| උ | उ /u/ | කු | कु |
| ඌ | ऊ /u:/ | කූ | कू |
| ඍ | ऋ /ru/, /ur/ | කෘ | कृ |
| ඎ | ॠ /ruː/, /uːr/ | කෲ | कॄ |
| ඏ | लृ /li/ | කෟ | कॢ |
| ඐ | लॄ /liː/ | කඐ | कॣ |
| එ | ऎ /e/ | කෙ | कॆ |
| ඒ | ए /e:/ | කේ | के |
| ඓ | ऐ /ai/ | කෛ | कै |
| ඔ | ऒ /o/ | කො | कॊ |
| ඕ | ओ /o:/ | කෝ | को |
| ඖ | औ /au/ | කෞ | कौ |
सिंहल यूनिकोड
[सम्पादन]सिंहल लिपिया युनिकोदयात U+0D80 निसें U+0DFF तकया थाय् बियातःगु दु।
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| D80 | | ඁ | ං | ඃ | | අ | ආ | ඇ | ඈ | ඉ | ඊ | උ | ඌ | ඍ | ඎ | ඏ |
| D90 | ඐ | එ | ඒ | ඓ | ඔ | ඕ | ඖ | | | | ක | ඛ | ග | ඝ | ඞ | ඟ |
| DA0 | ච | ඡ | ජ | ඣ | ඤ | ඥ | ඦ | ට | ඨ | ඩ | ඪ | ණ | ඬ | ත | ථ | ද |
| DB0 | ධ | න | | ඳ | ප | ඵ | බ | භ | ම | ඹ | ය | ර | | ල | | |
| DC0 | ව | ශ | ෂ | ස | හ | ළ | ෆ | | | | ් | | | | | ා |
| DD0 | ැ | ෑ | ි | ී | ු | | ූ | | ෘ | ෙ | ේ | ෛ | ො | ෝ | ෞ | ෟ |
| DE0 | | | | | | | ෦ | ෧ | ෨ | ෩ | ෪ | ෫ | ෬ | ෭ | ෮ | ෯ |
| DF0 | | | ෲ | ෳ | ෴ | | | | | | | | | | | |
स्वयादिसँ
[सम्पादन]लिधँसा
[सम्पादन]- ↑ Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007
- ↑ Ancient Scripts: Sinhala.
- ↑ Jayarajan, Paul M. (1976-01-01). History of the Evolution of the Sinhala Alphabet (in en). Colombo Apothecaries' Company, Limited.
