शील
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
शील छगु संस्कृत भाषायागु खँग्वः खः। थ्व खँग्वःयागु छ्येलेज्या येक्व सफू व स्तोत्रय् जुगु दु।
खँग्वःयागु उत्पत्ति व छ्येलेज्या
[सम्पादन]उत्पत्ति व विकास
[सम्पादन]थ्व खँग्वयागु छ्येलेज्या दक्ले न्ह्य संस्कृतय् जुगु ख। लिपा थ्व खँग्वयागु तत्सम खँग्वया रुपे यक्व भासे, यक्व कथलं छ्येलेज्या जुल।
छ्येलेज्या
[सम्पादन]थ्व खँग्वयागु छ्येलेज्या संस्कृतय् व संस्कृत नाप स्वापू दुगु व संस्कृत नं बुया वगु भाषे जुगु खने दु।
बुद्ध धर्म
[सम्पादन]बुद्ध धर्मय् शीलया आर्य आष्टांगिक मार्गया नाप स्वापू दु। बुद्ध धर्मया लंपुइ वनेत स्वता शील-सम्यक वचन, सम्यक कर्म/कर्मान्त व सम्यक आजीवन/आजीविका दयेकेमाः धयातःगु दु।
सम्यक वचन
[सम्पादन]सम्यक वचनय् प्यता खँ धयातःगु दु[१]
१. मुसावाद विरति – मखुगु खँ मल्हाइगु
२. पिसुणवाचा विरति – मेपिनिगु चुक्लि, मभिंगु खँ व निन्दायाइगु खँ मल्हाइगु
३. फरूसवाचा विरति– म्हुतु मल्हाइगु व अपशब्द मछ्येलिगु
४. सम्फप्पलापवाचा विरति– म्वामदूगु निन्दा याइगु खँ मल्हाइगु
सम्यक कर्म/कर्मान्त
[सम्पादन]सम्यक कर्मय् स्वता खँ धयातःगु दु[१]
१) पाणातिपाता विरति अथार्त म्वाना च्वंपिन्त मस्यायेगु
२) अदिन्नादान विरति अथार्त मखुइगु
३) कामेसुमिच्छाचार विरति अथार्त काममिथ्याचार मयायेगु।
सम्यक आजीवन/आजीविका
[सम्पादन]सम्यक आजीविकाय् न्याता खँ धयातःगु दु[१]
१. सत्थ वणिज्जा अथार्त स्याइगु ल्वाभःतेगु व्यापार मयायेगु।
२. दास वणिज्जा अर्थात् सत्वप्राणीतेत न्यायेगु/मीगु ज्या मयायेगु।
३. सत्त वणिज्जा अथार्त हिंसाया व्यापार मयायेगु।
४. मज्ज वणिज्जा अथार्त कायेगु पदार्थया व्यापार मयायेगु।
५. बिस वणिज्जा अथार्त विष वा प्राणी हत्या यायेगु पदार्थया व्यापार मयायेगु