पाल राजवंश

पाल राज्ययागु लागा

पाल राजवंश वा पाल साम्राज्य पूर्वी भारत व बंगलादेशय् पालतेसं शासन याःगु साम्राज्य ख। थ्व साम्राज्यया नां पाल खँग्वलं वःगु ख गुकिया प्राकृत भाषाय् अर्थ "रक्षक" ख। थ्व छगू मध्यकालीन भारतीय वंश ख गुकिलिं गौड राज्यय् शासन यात। थ्व साम्राज्यया पलिस्था ई. ८गु शताब्दीया अन्तय् गौडया प्रमुखतेसं गोपालया निर्वाचन याना जुल। पालया राज्य बंगाल व पूर्वी बिहारय् ला, गुकिलि गौडा, विक्रमपुर, पाटलिपुत्र, मोंघिर, सोमपुर, रामावती (वरेन्द्र), तामरलिप्त व जगद्दलाया मू नगर ख।

पालत चतुर कूटनीतिज्ञ व सैनिक विजेता खः। इमिगु सेना थःगु विशाल युद्ध किसिया पुचःया निंतिं नांजाःगु खः। इमिगु नौसेनां बंगालया खाडीइ व्यापारिक व रक्षात्मक निगुलिं भूमिका म्हितल। न्यागूगु शताब्दीया सुरुइ सम्राट धर्मपाल व देवपालया अधीनय् थःगु चरम उत्कर्षय् उत्तरी भारतीय उपमहाद्वीपय् पाल साम्राज्य प्रमुख शक्ति जुल। थ्व राज्यया भूभाग गंगा खुसिया ख्यलं उत्तरपूर्वी भारत व बंगलादेशया छुं भागयात दुथ्याकल। धर्मपालं बौद्ध विद्वान अतिस दिपंकरया माध्यमं तिब्बतय् नं तच्वःगु सांस्कृतिक प्रभाव लाकल, नापं दक्षिण पूर्वी एसियाय् नं श्रीविजय साम्राज्य नाप बांलाःगु स्वापू तल। उत्तर भारतया पाल नियन्त्रण अन्ततः क्षणिक जुल। इमिसं कन्नौजया नियन्त्रणया निंतिं गुर्जरा-प्रतिहार व राष्ट्रकूटत नापं संघर्ष यात व पराजित जुल। अल्पकालीन पतन धुंका सम्राट महिपाल प्रथमं दक्षिण भारतीय चोल आक्रमणया विरुद्ध बंगाल व बिहारय् शाही गढया रक्षा यात। सम्राट रामपाल अन्तिम बल्लाःम्ह पाल शासक ख, गुम्हेस्यां कामरुप व कलिङ्गया नियन्त्रण प्राप्त यात। बुलहं साम्राज्य यक्व कमजोर जुल व ११गु शताब्दीया विद्रोहया माध्यमं सामन्तय् इमिगु तच्वःगु निर्भरताया उजागर जुल। अन्ततः १२गु शताब्दीइ पुनरुत्थानशील हिन्दू सेनतेगु सार्वभौम शक्तिया रुपय् उदय जुल व उपमहाद्वीपय् अन्तिम मू बौद्ध साम्राज्य शक्तिया अन्त्य जुल।

पाल राजवंशयात बंगाली इतिहासया स्वर्णिम युगय् छगू कथं कायेगु या। युद्धरत विभाजनया दथुइ सलंसः दँया गृहयुद्ध धुंका पालतेसं बंगालय् स्थायित्व व समृद्धि हःगु ख। इमिसं न्हापाया बंगाली सभ्यताया उपलब्धियात अग्रसर यात व कला व वास्तुकलाया उत्कृष्ट कृतित दयेकल। आदि-बंगाली भासय् चर्यापद तान्त्रिक परम्पराया बौद्ध महासिद्धतेसं रचना याःगु ग्रन्थ थ्व हे कालय् च्वःगु ख। नेपालय् लूगु थ्व ग्रन्थ यक्व पूर्वी भारतीय भाषातेगु आधार भाय् पलिस्था यायेगु सफू ख। पालतेसं सोमपुर महाविहार व ओदन्तपुरी नापं भव्य बौद्ध विहार दयेकल व नालन्दा व विक्रमशिलाया महान विश्वविद्यालययात संरक्षण यात। पाल साम्राज्यया स्वापू श्रीविजय साम्राज्य, सँदेय् साम्राज्य व अरब अब्बासिद खिलाफत नाप दयाच्वन। मध्यपूर्वनापया व्यापारिक व बौद्धिक स्वापूया लिच्वः कथं इस्लाम धर्म थ्व ईले दकलय् न्हापां बंगालय् थ्यन। पालया धरोहर आः नं तिब्बती बौद्ध धर्मय् खनेदु।

पाल राज्ययागु बुद्ध व बोधिसत्त्व

धर्मपालयागु राज्य

जुजुतेगु धलः

• गोपाल (पाल) (750-770)
• धर्मपाल (770-810)
• देवपाल (810-850)
• शूर पाल महेन्द्रपाल (850 - 854)
• विग्रह पाल (854 - 855)
• नारायण पाल (855 - 908)
• राज्यो पाल (908 - 940)
• गोपाल २ (940-960)
• विग्रह पाल २ (960 - 988)
• महिपाल (988 - 1038)
• नय पाल (1038 - 1055)
• विग्रह पाल ३ (1055 - 1070)
• महिपाल २ (1070 - 1075)
• शूर पाल २ (1075 - 1077)
• रामपाल (1077 - 1130)
• कुमारपाल (1130 - 1140)
• गोपाल ३ (1140 - 1144)
• मदनपाल (1144 - 1162)
• गोविन्द पाल (1162 - 1174)

प्रशासन

 

पाल शासन राजतन्त्रात्मक शासन ख। थ्व शासनय् जुजु सकल शक्तिया केन्द्र खः । पाल जुजुतेसं परमेश्वर, परमवत्तरक, महाराजाधिराज थें न्याःगु शाही उपाधि कायेगु या। पाल जुजुपिन्सं प्रधानमन्त्री नियुक्त याःगु खनेदु । गर्गया वंशं १०० दँ तक पालतय्गु प्रधानमन्त्रीया रुपय् ज्या यात ।

• गर्ग
• दर्वपाणी (या दर्भपाणी)
• सोमेश्वर
• केदारमिस्र
• भट्ट गुरवमिश्र

पाल साम्राज्य भुक्ति (वा प्रान्त)य् ब्वथलातल। भुक्तियात विषय (विभाग) व मण्डल (जिल्ला)य् ब्वथलातःगु दु। चिधंगु इकाइ खण्डला, भाग, अवृत्ति, चतुरक, व पट्टक ख। प्रशासनं स्थानीय तहनिसें जुजुया लाय्कू तकया ब्यापक क्षेत्र कःघाःगु खः ।

पाल ताम्रपत्रय् क्वय् बियातःगु प्रशासनिक पदया उल्लेख दु:

• राजा
• राजन्यक
• रानका (सम्भावित अधीनस्थ प्रमुख)
• सामन्त व महासामन्त (वस्सल राजा)
• महासन्धी-विग्रहिका (परराष्ट्र मन्त्री)
• दुत (मुख्य राजदूत)
• राजस्थानीय (उन)
• अंगरक्षा (मुख्य रक्षक)
• सस्थाधिकृत (कर काइम्ह)
• चौरोधरणिका (पुलिस कर)
• शौलकाका (व्यापार कर)
• दशपाराधिका (दण्ड संग्रहकर्ता)
• तरिका (खुसि पार यायेगु निंतिं ध्येबा काइम्ह)
• महाक्सापातालिका (लेखापाल)
• ज्येष्ठकायस्थ (दस्तावेजया कारोबार)
• सेत्रपा (भूमि उपयोग प्रभाग प्रमुख) व प्रमात्र (भूमि मापन प्रमुख)
• महादण्डनायक या धर्माधिकार (मुख्यन्यायाधीश)
• महाप्रतिहार
• डण्डिका
• दण्डपाशिका
• दण्डशक्ति (पुलिस बल)
• खोला (गोप्य सेवा)।
• गावधाक्ष्य (दुग्ध फार्म प्रमुख) कृषि पद
• छगध्यक्ष्य (बासी फार्मया प्रमुख)
• मेशाद्यःश्या (दुगुचा जवाः प्रमुख)
• महिषाद्यःश्या (मेय् जवाः प्रमुख) व वोगपति थेंज्याःपिं यक्वं
• विषयपति
• षष्ठाधिकृति
• दौःषषाधनिका
• नकाध्यक्ष्य