निकोलो म्याकियाभेली

निकोलो म्याकियाभेली

सान्ति दि तितो(Santi di Tito)जुं कियादिगु निकोलो म्यकियाभेलीया किपा
बूगु	(1469-05-03)3 मे सन् 1469 फ्लोरेन्स, फ्लोरेन्स गणतन्त्र
मदूगु	21 जुन 1527(1527-06-21) (आयु 58) Florence, Republic of Florence
कालखण्ड	पूनर्जागरण दर्शन
क्षेत्र	पाश्चात्य दर्शन
विचारधारा	पूनर्जागरण मानववाद, राजनैतिक यथार्थतावाद, प्राचीन गणतन्त्रवाद
अभिरुचि	राजनीति व राजनैतिक दर्शन, सैन्य सिद्धान्त, इतिहास
Influenced by Xenophon, Plutarch, Tacitus, Polybius, Cicero, Sallust, Livy, Thucydides
Influenced Political Realism, Bacon, Hobbes, Harrington, Rousseau, Vico, Edward Gibbon, David Hume, John Adams, Vincenzo Cuoco, Nietzsche, Pareto, Gramsci, Althusser, T. Schelling, Negri, Waltz, Baruch de Spinoza, Denis Diderot, Carl Schmitt, Giulio Andreotti
ल्हाचिं

निकोलो दी बर्नार्डो देइ म्याकियाभेली (३ मे १४६९ - २१ जुन १५२७) छम्ह फ्लोरेन्टाइन कूटनीतिज्ञ, च्वमि, दार्शनिक व इतिहासकार ख। वय्कः इतालियन पुनर्जागरणया ईले म्वानादिल। वय्कःया राजनीतिक ग्रन्थ द प्रिन्स (इल प्रिन्सिप)या निंतिं दकलय् अप्व म्हसीका दु, थ्व ग्रन्थ सन् १५१३या आसपास च्वयादिल तर वय्कःया मृत्युया प्यदँ लिपा सन् १५३२ तक्क थ्व सफू पिदंगु मदयाच्वन। वय्‌कःयात प्रायः आधुनिक राजनीतिक दर्शन व राजनीति विज्ञानया जनक धायेगु या।

यक्व दँ तक वय्कलं फ्लोरेन्टाइन गणराज्यय् कूटनीतिक व सैन्य मामिलाय् जिम्मेवारी कयाः छम्ह उच्च अधिकारीया रुपय् ज्या यानादिल । वय्कलं ख्यालि, कार्निभल म्ये, व चिनाखँ च्वयादिल। वय्कःया व्यक्तिगत पत्राचार इतिहासकार व इटालियन पत्राचारया विद्वानतेगु निंतिं महत्वपूर्ण दु। वय्कलं सन् १४९८ निसें १५१२ तक्क मेदिसी सत्तां पिने लाःगु इलय् गणतन्त्र फ्लोरेन्सया निगूगु चान्सरीया सचिवया रुपय् ज्या यानादिल।

वय्कःया मृत्यु धुंका म्याकियाभेलीया नां वय्कलं थःगु कृति द प्रिन्सय् दकलय् नांजाःगु सल्लाह बियादीगु कथंया अनैतिक ज्याखँया निंतिं म्हसीकल। वय्कलं थःगु अनुभव व इतिहासया शिक्षाया आधारय् राजनीतिइ न्ह्याबलें हे धोखा, विश्वासघात व अपराध दयाच्वंगु दाबी यानादिल। वय्कलं थ्व नं उल्लेखनीय रुपं धयादीगु दु कि छम्ह शासक गुम्ह राज्य वा गणतन्त्र पलिस्था यानाच्वंगु दु, अन्याम्ह शासकयात हिंसात्मक ज्याया निंतिं आलोचना जुसाः वयात आशय व लिच्वः वयागु निंतिं फाइदाजनक जुइबलय् क्षमा यायेमाः। म्याकियाभेलीया सफू पिदंगु इलंनिसें विवादं भुनातःगु दु। गुलिसिनं थुकियात राजनीतिक यथार्थया सरल वर्णन कथं काइ। मेमेपिन्सं द प्रिन्सयात छगू म्यानुअलया रुपय् काइ, गुकिलिं भविषयया अत्याचारीतेत सत्ता गथे यानाः कब्जा यायेगु व कायम यायेगु धकाः स्यनि। लिपांगु ईलय् नं छुं विद्वानतयेसं (दसु लियो स्ट्रास) म्याकियाभेलीयात "मभिंगु खँया शिक्षक" ख धका कनातःगु दु।

च्वखँ

मू च्वखँ

इल प्रिन्सिपे (द प्रिन्स)

लोरेन्जो डि पिएरो डे' मेडिसि, गुम्हेसित इल प्रिन्सिपेया लिपांगु संस्करण देछाना तःगु दु।

म्याकियाभेलीया दकलय् नांजाःगु सफू इल प्रिन्सिपेय् राजनीतिनाप स्वापू दूगु यक्वं म्याक्सिम दु। वंशानुगत राजकुमारयात परम्परागत कथं लक्षित ब्वनामि याये पलेसा थ्व "न्हुगु राजकुमार"या सम्भावनाय् केन्द्रित जुइ। सत्ता कायम यायेत वंशानुगत राजकुमारं जनताया संस्कार जुइधुंकूगु थीथी संस्थाया हितयात बांलाक सन्तुलन यायेमाः । उकिया विपरीत न्हूम्ह राजकुमारयाके शासन यायेगु ज्या अप्वः थाकुगु जुइ। अन्याम्ह राजकुमारं न्हापां थःगु न्हूगु शक्तियात स्थिर यायेमाः, गुकिं यानाः स्थायी राजनीतिक संरचना दयेकेफइ। नैतिक भ्रष्टाचारया इलय् नं स्थायित्व व सुरक्षाया राजनीतिक फाइदा प्राप्त यायेफइगु सुझाव म्याकियाभेलीं बियादीगु दु । म्याकियाभेलीया विश्वास कथं बांलाक शासन यायेत सार्वजनिक व निजी नैतिकतायात निगू फरक खँया रुपय् थुइकेमाः । थुकिया लिच्वः कथं शासकं प्रतिष्ठाया चिउताः जक मखु, पाय्छि इलय् बेइमान ज्या यायेत सकारात्मक रुपं इच्छुक जुइमाः । म्याकियाभेलीया विश्वास कथं छम्ह शासकया निंतिं तसकं लोकंह्वायेगु स्वया व्यापक रुपं ग्यायेगु बांलाः; यःम्ह शासकं बाध्यताया कारणं अधिकार कायम याइ, अले ग्यानापुम्ह शासकं सजाँयया ग्याःचिकुं शासन याइ । छम्ह राजनीतिक सिद्धान्तकारया रुपय् म्याकियाभेलीं राजकुमारया अधिकारयात हाथ्या बीगु छुं नं सम्भावनायात चीकेत मुक्कं कुलीन परिवारया उन्मूलन नापं क्रूरता वा छलकपटया पद्धतिगत अभ्यासया "आवश्यकता"यात बः बियादिल।

विद्वानतेसं प्रायः टिप्पणी याइ कि म्याकियाभेलीं राज्य निर्माणय् साधनशीलतायात महत्त्व बियादिल। थ्व बिचाःया सार द प्रिन्सया छत्वाः खँग्वलं क्यनि " द एन्ड्स जस्टिफाइ द मिन्स "। ठगी व छलकपटयात म्याकियाभेलीं राजकुमारयात छ्यलेत आवश्यक कथं काःगु दु । सत्ता सफल स्थिरता व न्हूगु राजनीतिक संस्थात न्ह्यब्वयेगु निंतिं हिंसा आवश्यक जुइफु । राजनीतिक प्रतिद्वन्द्वीयात मदयेकेगु, प्रतिरोधी जनतायात स्यंकेगु व शासन यायेफूगु चरित्र दुपिं बल्लाःपिं मेमेपिं मनूपिनिगु पुचःया सफाया यायेगु ज्या यायेमा, छाय्-धाःसा अथे मयासा शासकया गद्दी मेमेपिन्सं कायेफु धैगु क्रुर बिचाः थ्व सफूलि दु । छगू खण्डय् म्याकियाभेलीं सिसेरों दोहरोपन व हिंसापाखें बचे जुइत ब्यूगु सल्लाहयात अःखः यानाः राजकुमारयात "जालं बचे जुइत फ्याकाध्वं जुइमाः, अले गुँखिचायात क्वत्यलेत सिंह जुइमाः" धकाः धयादीगु दु। थ्व म्याकियाभेलिया दकलय् नांजाःगु वचन मध्यय् छगू खः। राज्य प्राप्त यायेत व राज्ययात कायम यायेत दुष्ट साधन माः धइगु म्याकियाभेलीया धारणायात थ्व ग्रन्थया मू विषयया रुपय् टिप्पणी यानातःगु दु। म्याकियाभेली थन्यागु राजनीतिक सल्लाहया निंतिं बदनाम जूगु दु, गुकिलिं "म्याकियाभेलियन" विशेषणयात मभिंम्ह मनूया माध्यमं इतिहासय् लुमंकेगु या।

राजनीतिइ थ्व ग्रन्थया विवादास्पद विश्लेषणया कारणं सन् १५५९इ क्याथोलिक चर्चं द प्रिन्सयात प्रतिबन्ध यासें थ्व ग्रन्थयात Index Librorum Prohibitorumय् तल। । मानवतावादीत दसु इरास्मस ( c. १४६६ – १५३६), नं सफूयात नकारात्मक रुपं स्वल । छगू ग्रन्थया रुपय्, राजनीतिक चिन्तनया इतिहासय् थुकिया प्राथमिक बौद्धिक योगदान राजनीतिक यथार्थवाद व राजनीतिक आदर्शवाद दथुइ मौलिक विच्छेद ख। थ्व राजनीतिक शक्ति प्राप्त यायेगु व तयेगु छगू म्यानुअल जुल। प्लेटो व अरिस्टोटलया विपरीत म्याकियाभेलीं काल्पनिक आदर्श समाजया नमूना पाखे राजकुमारं थःत अभिमुख यायेमाःगु बिचा त्वतादिल व सत्ताप्राप्तिइ जक तिबः बियादिल।

द प्रिन्सय् म्याकियाभेलीं निर्दयी व अत्याचारी राजकुमारतय्त बियादीगु सल्लाह व लिभीया प्रवचनय् म्याकियाभेलीं बियादीगु सल्लाहया भिन्नता व समानताया खँय् थीथी टिप्पणी दु। टिप्पणीकारतेसं द प्रिन्स छम्ह राजशाही राजकुमारया निंतिं सल्लाहया रुपय् च्वयातःगु जुसां थ्व सफूलि गणतान्त्रिक सत्ताया श्रेष्ठता थाय्-थासय् लिभीया प्रवचनय् थें हे लुयावःगु तर्क दु। १८गु शताब्दीइ थ्व ज्यायात ध्याचू तकं धाइगु या, दसुया निंतिं जीन-ज्याक्स रुसो (१७१२–१७७८)यात कायेछिं।

लियो स्ट्रास (१८९९–१९७३) व हार्भी म्यान्सफिल्द ( b. १९३२ ) तेसं द प्रिन्स व वय्कःया मेमेगु कृतिया खण्डय् सीक-सीक हे गुह्य कथन तयातःगु दु धकाः धयातःगु दु। अथे जुसां, म्यान्सफिल्दं थ्व म्याकियाभेलीं गम्भीर खँयात न्हिला-ध्याचूया रुपय् स्वःगुया लिच्वः ख धका धाःगु दु।

मार्क्सवादी सिद्धान्तवादी एन्टोनियो ग्रामसी (१८९१–१९३७) नं म्याकियाभेलीया दर्शक शासक वर्गया विपरीत आम जनता ख, गुकियात थःगु शिक्षाया माध्यमं वर्णन यानातःगु विधिया बारेय् न्हापा हे सचेत यायेधुंकूगु तर्क बियादिल।

लिभिया खँल्हाबल्हा (लिभीया प्रवचन)

टाइटस लिभियसया न्हापांगु झिपु सफूया प्रवचन, १५१७ या आसपास च्वयातःगु, व १५३१ य् पिदंगु, प्रायः डिस्कोरसी जक नामं म्हसीगु सफू प्रारम्भिक प्राचीन रोमया शास्त्रीय इतिहास नाप स्वापू दूगु छगू खँल्हाबल्हा ख। यद्यपि थ्व थःगु विषयं तापाना समकालीन राजनीतिक दसुत छ्यलातःगु खनेदु। म्याकियाभेलीं थुकियात गणतन्त्र गथे यानाः न्ह्याकेगु व संरचना यायेगु धइगु पाठया झ्वः कथं न्ह्यब्वयादीगु दु । थ्व द प्रिन्स स्वया तःधंगु कृति ख, व थुकिलि गणतन्त्रया फाइदाया बारेय् अप्व खुल्ला रुपं व्याख्या यानातःगु दु धाःसा थुकिलि वय्कःया मेमेगु कृतिया यक्व समान विषयवस्तु नं दु। दसुया निंतिं म्याकियाभेलीं गणतन्त्रयात भ्रष्टाचारपाखें पनेत हिंसात्मक माध्यम छ्यला "जुजु राज्य"य् लित हयेमाःगु खँ टिप्पणी यानादीगु दु । वय्कलं रोमुलसयात थः किजा रेमस व सह-शासक टाइटस ट्याटियसया हत्या याना थःगु निंतिं पूर्ण शक्ति प्राप्त याःगुलिं दसिं बियादिल गुकिलिं च्वमिया कथं रोमुलसं "नागरिक जीवनया विधि" पलिस्था यानादिल। निगु कृति थःथवय् गुलि सहमत दु धइगु खँय् टिप्पणीकारत असहमति दु, छाय् धाःसा म्याकियाभेलीं गणतन्त्रया नेतातेत "राजकुमार" धकाः यक्व धयादिल। म्याकियाभेलीं गबलें गबलें अत्याचारीतय्गु सल्लाहकारया रुपय् नं ज्या यानादिल । मेमेपिं विद्वानतेसं म्याकियाभेलीया गणतन्त्रया भव्य व साम्राज्यवादी विशेषतायात क्यनादिल। अथे जुसां थ्व सफू आधुनिक गणतन्त्रवादया केन्द्रिय ग्रन्थय् छगू जुल, व प्रायः द प्रिन्स स्वया अप्व व्यापक कृति ख धकाः तर्क यानातःगु दु।

मेमेगु

वय्‌कःयात वय्‌कःया सफू इल् प्रिन्सिपे (इतालियन भासय् Il Principe)या निंतिं लुमंकिगु या। वय्‌कःया नांजाःगु च्वखँत थ्व कथं दु-

• इल् प्रिन्सिपे
• दिस्कोर्सि सोप्रा ला प्रिमा देका दि तितो लिभियो (Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio)
• दिस्कोर्सो सोप्रा ले कोसे दि पिसा Discorso sopra le cose di Pisa (1499)
• देल् मोदो दि त्राआरे इ पोपोलि देला भाल्दिचिआना रिबेलाति (Del modo di trattare i popoli della Valdichiana ribellati) (1502)
• Descrizione del modo tenuto dal Duca Valentino nello ammazzare Vitellozzo Vitelli, Oliverotto da Fermo, il Signor Pagolo e il duca di Gravina Orsini (1502)
• Discorso sopra la provisione del danaro (1502) – A discourse about the provision of money.
• Ritratti delle cose di Francia (1510) – Portrait of the affairs of France.
• Ritracto delle cose della Magna (1508–1512) – Portrait of the affairs of Germany.
• Dell'Arte della Guerra (1519–1520) – The Art of War, high military science.
• Discorso sopra il riformare lo stato di Firenze (1520) – A discourse about the reforming of Florence.
• Sommario delle cose della citta di Lucca (1520) – A summary of the affairs of the city of Lucca.
• लुक्काया Castruccio Castracaniया जीवनी (1520) – Vita di Castruccio Castracani da Lucca
• इस्तोरिया फ्लोरेन्तिन् Istorie Florentine (1520–1525) – फ्लोरेन्सया इतिहास, फ्लोरेन्स नगरया ८गु खण्डया इतिहास सफू