हिन्दुस्तानी शास्त्रीय सङ्गीत

विकिपिडिया नं

हिन्दुस्तानी शास्त्रीय सङ्गीत भारतीय शास्त्रीय संगीतया छगू प्रकार ख। थ्व संगीत उत्तर भारत, पाकिस्तान, बंगलादेश, नेपाः आदि थासय् नां जाः।

अवधारणा[सम्पादन]

सः[सम्पादन]

भारतीय शास्त्रीय संगीतय् ७गु सःयात मू सःया रुपय् नालातःगु दु। थ्व न्हेगु सः क्रमशः षडज् (सा), ऋषभ (रे), गान्धार(ग), मध्यम(म), पंचम(प), धैवत्(ध) व निषाद(नि) ख। थन्यागु सः स्वाना बुयावैगु झ्वःयात राग धाइ। सःतेगु आधारभूत प्रकार कथं राग थी-थी प्रकारया थाटय् आधारित जुइ। थाट कथंया छुं नांजाःगु राग थ्व कथं दु-

  • बिलावल थाट: तिलककामोद, कौशिक ध्वनि, दुर्गा, हेमकल्याण, नट बिहाग , बिहगरा , हंसध्बनि , देशकार , शङ्करा, आलाहिया-बिलाबल, बेहाग
  • कल्याण थाट: राग शुद्ध कल्याण, यमन राग, राग हाम्बीर, राग हिन्दोल, भूपाली राग, राग कामोद, राग छायानट, राग श्यामकल्याण, राग नन्द, केदार राग, राग गौडसारङ्ग, यमन कल्याण राग, चांदनी केदार राग
  • खमाज थाट: देश, रागेश्री, गोँड मल्लार, तिलककामोद, राग खाम्बाज, जयजयवन्ती, जोग, राग गारा, झिंझोति, तिलंग, गोरख कल्याण, सुरट, कलावती, सरस्वती, गावति
  • आसावरी थाट: राग जौनपुरी, राग देशी, राग देबगान्धार, आसावरि राग, राग आडाना, राग दरवारी-कानाडा, राग कौशिकी कानाडा
  • काफी थाट: मियाँमल्लार, भीमपलश्री, बरबा, पटदीप, वृन्दावनी सारंग, चन्द्रकोष , सुरदासीमल्लार , साहाना, काफि, पिलु, रामदासी मल्लार, बाहार, अभोगी, शुद्ध सारंग राग, बागेश्री, मेघ, योग, नायकी कानाडा, धानी
  • भैरवी थाट: राग बिलासखानी टोडी, राग भूपालटोडी, भैरवी राग, राग मालकौश, राग कोमल आशावरी
  • भैरव थाट: राग नट भैरब, राग कलिङ्गडा, राग अहीर भैरव, जोगिया राग, राग रामकेली, भैरव राग , विभाष राग, राग गौरी, गुणकाली राग
  • मारवा थाट: राग भाटियार, राग भंखार, विभाष राग, सोहिनी राग, राग पूरिया, राग पूरिया कल्याण, मारवा राग, राग ललित
  • पूर्वी थाट: राग ललित, परज राग, वसन्त राग, राग पुरिया धनाश्री, राग श्री, पूर्वी राग, राग लक्ष्मी कल्याण
  • तोडी थाट: मुल्तानी राग, तोडी राग, गुजरी तोडी राग, राग लीलावती, राग मधुवंती

घराना[सम्पादन]

हिन्दुस्तानी संगीत तःधंगु भौगोलिक क्षेत्रय् विस्तृत जूगुलिं कालांतरय् थुकिलि यक्व भाषिक व शैलीगत परिवर्तन वल। थ्व कथं थःथःगु विशेषता दूगु परम्परागत संगीत पुचः बुया वल। थःथे परम्परागत कथं थःथःगु प्रकारं संगीत सीकिगु-स्यनिगु संस्थागत रुपयात घराना धाइ। हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीतय् घरानातेगु थः-थःगु विशिष्ट शैली दयाच्वनि। नापं, थ्व संगीतया गुरु-शिष्य परम्पराय् प्रत्येक गुरु वा उस्तादं थःगु हाव-भाव व शैली थःगु शिष्यतेगु पुचःयात स्यनिगु या। घराना क्षेत्र विशेषया प्रतीक जक मखुसें व्यक्तिगत पहःया म्हसीका नं ख।

हिन्दुस्तानी संगीतय् छुं नांजाःगु घराना थ्व कथं दु-

  • ग्वालियर घराना
  • आगरा घराना
  • किराना घराना
  • बनारस घराना
  • इन्दौर घराना
  • जयपुर-अतरौली घराना
  • रामपुर-सहस्वान घराना
  • पटियाला घराना
  • दिल्ली घराना
  • भिंडी बाज़ार घराना
  • मेवाती घराना

संगीतया प्रकार[सम्पादन]

हिन्दुस्तानी शास्त्रीय संगीतय् खयाल, गजल, ठुमरि, ध्रुपद,धमार, तराना आदि प्रकारया थीथी संगीत दु।

स्वयादिसँ[सम्पादन]