सफू

सफू (अंग्रेजी:Book) धाःगु, पारम्परिक परिभाषा कथं, च्वया तःगु वा च्वयेत दयेका तःगु भ्वंया पं ख। थन्यागु पंयात सुका, स्टिच आदिं स्वाना छपंयाना तैगुया| कम्प्युटरय् ब्वनीगु ई-सफु थ्व परिभाषाया अपवाद ख|

सफूया इतिहास

सुरुवात

मनूतेसं म्हुतुं ल्हाइगु भाय्‌या आविष्कार याना छम्ह मनूं मेम्ह मनूनाप थःगु मन व न्ह्यपुइ वःगु बिचा कालबिल यायेफत| तर म्हुतुं ल्हाःगु भाय् या यक्व कमजोरीत दयाच्वन| विशेष याना थन्यागु भासं मनूया बिचा तापाःगु थासय् थ्यंकिगु वा ताः ई तक ल्यंकिगु ज्या बि मफुत| थ्व धुंका च्वयेगु संस्कृतिया विकास जुल | दकलय् न्ह्यः मनूतेसं ल्वहं, सिमाया हः, चा, सिँ, कापः, धातु आदि यक्व चीजय् च्वयेगु ज्या न्ह्याकल| तर छगु थासं मेगु थासय् यंकेत बाय् स्वथना तयेत अपुगुलिं सिँ, पौ व कापतय् आलेखत च्वयेगु चलन अप्वया वल| यक्व ई तक चुइगु व मौसमं नं म्हो जक्क स्यनिगु जुसां ध्यबा अप्व तुइगु, च्वयेत व स्वथनेत थाकुइगु जूगुलीं ल्वहँ व धातुइ च्वइगु चलन सार्वजनिक थासय्‌ दैगु शिलालेखय् जक्क सीमित जुल| अप्व खँ चिकिचा धंगु थासय् स्वथनेत व ल्ह्वनेत याउंसे च्वंगुलिं छगु थासं मेगु थासय् यंकेत दक्लय् अःपूगु माध्यम भ्वं व कापः हे जुवन|

भ्वं

मनूया च्वखँ भ्वं व कापतय् च्वैगु चलन जुल| कापतय् च्वेगु थिकय् जुइगु व कापतय् च्वयेत थाकुगुलिं लिपा वना भ्वंया पौस च्वइगु चलन वल| दकलय् न्हापां भ्वंया पौस च्वइपिं मिस्र व युनानबासीतेसं दकलय् न्ह्य छबाला ताःहाकगु भ्वंतय् हे च्वया उकियात तुलाः ब्वनिगु पहः विकास जुल| थन्यागु सफूयात स्क्रोल(अंग्रेजी:scroll) धाइ| तर स्क्रोलय् ब्वने थाकुइगुलिं स्क्रोततेत निश्चित आकारय् चाना पौ दयेका, सकल चानातःगु पौतेत छप्वः दयेका चिनातयेगु व माःबिलय् लिकाना ब्वनिगु पहः अप्वया वल। थन्यागु सफूत थौं कन्हे स्तोत्र (तुतः)या कथं छ्येलिगु या| थन्यागु सफूया पौ तनेफैगु जूगुलिं दक्वं पौ चिना छपं दयेकातयेगु चलनया हुनिइ आधुनिक सफू बुयावल| थन्यागु भ्वंया पौ चिनातःगु विचाया माध्यमया सफु थौंतक्क नं छ्यलिगु चलन दु|

पाण्डुलिपि

भ्वंया पौयात चिना तैगु सफू च्वयेगु ज्या यक्व ई तक्क जुल| थन्यागु ल्हातं च्वैगु सफूयात पाण्डुलिपि धाइ| रोमन साम्राज्यया पतन धुंका थन्यागु पाण्डुलिपिया सफूतेसं ज्ञान स्वथना तयेत व अन्यागु ज्ञानयात परिमार्जित यायेत यक्व ग्वहालि याःगु दु| तर ल्हातं च्वइगु सफू यक्व मनूतेत छकलं बि थाकुइगु व ल्हातं नकल च्वयेबिलय् गलती जुइगु जुगुलिं थ्व स्वया नं दक्ष छगु व्यवस्था मालावल|

ब्लक छापा

ब्लक छापाया विकास छम्ह जर्मन विद्वान् योहान गुटेन्बर्गं यानादिल| थुकिलि आखःतेत छता ब्लकय् तःया कापः वा भ्वंतय् ध्वाइगु चलन दयावल।

सफूया स्वरूप

साधारन सफूलि क्वय् बिया तःगु भाग दै:-

• सफूया आवरण (वा भुंसा)
• आवरण पौ
• ल्याखं दुगु पौ
• देछाना पौ
• विषय धलः
• मू पौ
• मू सफू
• इन्डेक्स (अंग्रेजी:Index)

संरक्षण

सफु धागु ज्ञानयागु मंका जुगुलीं थुकिगु संरक्षण यायेमा| पुलांगु सफूतेसं व सफुया ईया मनूया विचाःयात प्रतिविम्बित याइ| हानं, अन्यागु सफुया मूलरूप संरक्षण याना तयेफःसा अब्लय्‌या मनुतेगु ज्ञानया बारेय् लिपाया मनूतेसं सीकेफै। अथे जूगुलिं हलिमय् पुलांगु सफूतेगु संरक्षणया निंतिं यक्व कुतः जुया च्वंगु दु|

सफूया मुनेज्या

मनूया इतिहासय् कम्प्युटर स्वया न्ह्यःया वैचारिक क्रान्तिइ दक्लय् तःधंगु योगदान सफूया दु|अथे जूगुलिं सफूयात मनूया समाजय् मंकाकथं मुंकातयेगु व अन्यागु मुंका तःगु सफूतेत मनूतेसं ब्वनेछिंकः च्वनिगु थाय्‌या व्यवस्थापित विकास जुल| थन्यागु सफूया धुकूयात सफूधुकू वा सफूकुथि (अंग्रेजी: Library) धाइ|