मेसोपोतामिया

मेसोपोतामिया वा मेसोपोटामिया पश्चिम एसियाया तिग्रिस–युफ्रेतिज खुसिया प्रणाली दुने लाःगु छगू ऐतिहासिक क्षेत्र ख। थ्व क्षेत्र उर्वर बामिला (Fertile Crescent)या उत्तरी भागय् ला। मेसोपोतामिया आपालं भूभाग थौंकन्हय्या इराक देसय् दुने ला। अथे जुसां थ्व लहनाया चकंः ऐतिहासिक क्षेत्र थौंकन्हय्या इरान, तर्की, सिरिया व कुवेतया छुं भागय् नं ला।

मेसोपोतामिया करिब १०,००० ईसापूर्वया न्हूगु ल्वहँ युग क्रान्तिया दकलय् न्हापांगु विकास जूगु थाय् ख। थ्व थाय् मानव इतिहासय् छुं दकलय् महत्त्वपूर्ण खँ दयेकूगु दु: दसुया निंतिं घःचाया आविष्कार, न्हापांगु अनाजया बाली पीगु, कर्सिभ लिपि, गणित, खगोलशास्त्र, व बुंज्याया विकास ला। थ्व थाय् हलिंया छुं मू लहनातेगु उत्पत्ति भूमिया कथं कायेगु या।

सुमेरियन व अकेदियन लहना थ्व थाय्या ब्यागलं थासं उत्पत्ति जुल व च्वयातःगु इतिहासया शुरुवात (थ्यं-मथ्यं ३१०० ईसापूर्व) निसें ईसापूर्व ५३९य् बेबिलोनया पतन तक्क मेसोपोटामियाय् थ्व निगु राज्यतेगु प्रभुत्व स्थापित जुल। इमिगु साम्राज्यया उदय, ईसापूर्व २३५०या नापं अक्कादया सार्गोनं न्ह्याःगु ख। थ्व शासन पद्धति मेसोपोटामियाया इतिहासया लिपाया २००० दँ तक दयाच्वन। ईसापूर्व निगूगु सहस्राब्दीया सुरुइ मेसोपोटामियाया समाजया ध्रुवीकरण जुसें उत्तरय् अश्शूर वा अस्सिरिया व दक्षिणय् बेबिलोनियाया विकास जुल। ईसापूर्व ९०० निसें ६१२ तक्क नव-अश्शूर साम्राज्यं प्राचीन निकट पूर्वया यक्व भागय् थःगु नियन्त्रण कायम यात। वयां लिपा, ताःई न्ह्यःनिसें अश्शूरया छाँयाय् लानाच्वंगु बेबिलोनियनतेसं सत्ता कब्जा यात व छगू शताब्दी तक्क थ्व क्षेत्रया प्रभुत्व थःगु ल्हातय् काल। ईसापूर्व ५३९इ मेसोपोटामियायात अकिमेनिद साम्राज्यया शासकं त्याकल। थ्व थाय् लिपा ३३२ ईसापूर्वय् अलेक्जेन्डरं त्याकल । वय्कःया मृत्यु धुंका थ्व ग्रीक सेल्युसिड साम्राज्यया भाग जुल।

ईसापूर्व १५०या आसपास मेसोपोटामिया पार्थियन साम्राज्यया नियन्त्रणय् लातः। थ्व थाय् रोमन व पार्थियनतेगु दथुइ युद्धभूमि जुल, थ्व क्षेत्रया पश्चिमी भाग क्षणिक रोमन नियन्त्रणय् वन। २२६ ईस्वीइ मेसोपोटामियाया पूर्वी क्षेत्र ससानी फारसीतय्गु ल्हातय् लात। ३९५ ईस्वी निसें रोमन बैजन्टाइन साम्राज्य व सासानी साम्राज्यया दथुइ थ्व क्षेत्रया विभाजन जुल। ७गु शताब्दीइ मुस्मांतयेसं सासानी साम्राज्यया फारस त्याकल व मुस्मांतयेसं बैजन्टाइनतेगु ल्हातं लेभान्त त्याकल। १गु शताब्दी ईसापूर्व व ३गु शताब्दी ईस्वीया दथुइ प्राथमिक रुपं नव-अश्शूर व ईसाई मूलवासी मेसोपोटामियाया राज्यया छगू ल्याखं अस्तित्वय् दु, गुकिलि एडियाबेन, ओस्रोएन व हात्र ला।

इतिहास

थ्व थाय्या प्राचीन कालखण्ड थथे दु:

प्रागैतिहास व प्रारम्भिक इतिहास
- चा-थल न्ह्यःया नवपाषाण ए (१०,०००–८७०० ईसापूर्व) (अंग्रेजीइ: Pre-Pottery Neolithic A)
- चा-थल न्ह्यःया नवपाषाण बि (८७००–६८०० ईसापूर्व) (अंग्रेजीइ: Pre-Pottery Neolithic B)
- जर्मो (७५००–५००० ईसापूर्व)
- हस्सुना (~६००० ईसापूर्व)
- समर्रा (~५७००–४९०० ईसापूर्व)
- हलाफ तजिलजि (~६०००–५३०० ईसापूर्व)
- उबैद काल (~६५००–४००० ईसापूर्व)
- उरुक ई (~४०००–३१०० ईसापूर्व)
- जेमदेत नसर काल (~३१००–२९०० ईसापूर्व)
प्रारम्भिक कँय् युग
- प्रारम्भिक राजवंशकाल (~२९००–२३५० ईसापूर्व)
- अकेदियन साम्राज्य (~२३५०–२१०० ईसापूर्व)
- उरया स्वंगुगु राजवंश (२११२–२००४ ईसापूर्व)
मध्य कँय् युग
- इसिन-लार्सा काल (१९वीं से १८वीं शताब्दी ईसापूर्व)
- प्रथम बेबिलोनियन राजवंश (१८वीं निसें १७वीं शताब्दी ईसापूर्व)
- मिनोआन विस्फोटन (~१६२० ईसापूर्व )
लिपांगु कँय् युग
- पुलांगु अश्शूर काल (१६गु निसें ११गु शताब्दी ईसापूर्व)
- मध्य अश्शूर काल (~१३६५–१०७६ ईसापूर्व )
- बेबिलोनय् क्यासितपिं (Kassites) (~१५९५–११५५ ईसापूर्व )
- लिपाया कँय् युगया पतन (१२गु निसें ११गु शताब्दी ईसापूर्व)
न युग
- सिरो-हित्ताइट राज्य (11वीं से 7वीं शताब्दी ईसापूर्व)
- नव-अश्शूर साम्राज्य (१०गु निसें ७गु शताब्दी ईसापूर्व)
- नव-बेबिलोनियन साम्राज्य (७गु निसें ६गु शताब्दी ईसापूर्व)
शास्त्रीय प्राचीनकाल
- बेबिलोनया पतन (६गु शताब्दी ईसापूर्व)
- अकिमेनिद बेबिलोनिया , अचेमेनिद असिरिया (६गु निसें ४गु शताब्दी ईसापूर्व)
- सेल्यूसिड मेसोपोटामिया (४गु निसें ३गु शताब्दी ईसापूर्व)
- पार्थियन बेबिलोनिया (३गु शताब्दी ईसापूर्व से ३गु शताब्दी ईस्वी)
- अजरिनि (Osroene) (द्वितीय शताब्दी ईसापूर्व से तृतीय शताब्दी ईस्वी)
- आदियाबेने (प्रथम से द्वितीय शताब्दी ई.)
- हात्र (प्रथम निसें द्वितीय शताब्दी ई.)
- रोमन मेसोपोटामिया (द्वितीय निसें ७गू शताब्दी ई.), रोमन असिरिया (द्वितीय शताब्दी ई.)
लिपांगु प्राचीनकाल
- असोरिस्तान (तृतीय निसें ७ वीं शताब्दी ई.)
- मुस्लिम विजय (मध्य-७गू शताब्दी ई.)

स्वयादिसँ