महावीर
महावीर वा वर्धमान जैन धर्मया २४म्ह तीर्थंकर ख। वय्कःया जीवनया तिथि व अप्व ऐतिहासिक विवरण अनिश्चित व सम्प्रदाय कथं पाःसां इतिहासकारतयेसं सामान्यतया वय्कः ईसापूर्व ६गु वा ५गु शताब्दीया ईले म्वानादिल धाइगु विश्वास या। वय्कलं छगू प्रारम्भिक-जैन समुदाययात पुनर्जीवित व सुधार यानादिल व वय्कः गौतम बुद्धया समकालीन ख।
जैनतेसं वय्कःयात २३गु तीर्थंकर पार्श्वनाथया आध्यात्मिक उत्तराधिकारीया रुपय् कायेगु या। परम्परागत किंवदन्ती व बाखँ कथं महावीरया जन्म ईसापूर्व खुगु शताब्दीया आरम्भय् प्राचीन भारतया छगू राजकीय क्षत्रिय जैन परिवारय् जूगु ख। वय्कःया मांया नां त्रिशाला व अबुया नां सिद्धार्थ खः। श्वेताम्बर आचारङ्ग सूत्रया निगूगु अध्याय कथं सिद्धार्थ व वया परिवार पार्श्वनाथया भक्त ख। महावीरं करिब ३० दँ दुबिले फुक्क सांसारिक सम्पत्ति त्वःताः आध्यात्मिक जागरणया निंतिं छेँ त्वःताः तपस्वी जुयादिल। महावीरं साढे झिंनिदँ तक तीव्र ध्यान व कठोर तपस्याया अभ्यास यानाः केवलज्ञान (सर्वज्ञान) प्राप्त यानादिल। वय्कलं ३० दँ तक्क धर्म प्रचार यानादिल व ईसापूर्व ६गु शताब्दीइ मोक्ष (मुक्ति) प्राप्त यानादिल, यद्यपि सम्प्रदाय कथं दँ पाः।
महावीरं भेदविज्ञानया अभ्यासया माध्यमं सम्यक दर्शन वा आत्मसाक्षात्कार (आत्मा-अनुभूति) प्राप्त यायेगु मार्ग स्यनादिल, गुकिलि थःत शरीर, मन व भावनां अलग शुद्ध आत्माया रुपय् स्थापित यायेगु व आत्माया वास्तविक स्वभावया बारेय् सचेत जुइगु; व थीथी शुभ वा अशुभ बाह्य परिस्थितिइ आत्माया अपरिवर्तनीय तत्त्वय् आधारित व अडिग जुयाच्वनेगु शिक्षा ला। वय्कलं आध्यात्मिक मुक्तिया निंतिं अहिंसा, सत्य, अस्तेय वा अचौर्यः (मखुइगु), ब्रह्मचर्य, अपरिग्रह पालन आवश्यक जूगु नं उपदेश बियादिल। वय्कलं अनेकान्तवाद (बहुपक्षीय यथार्थ): स्याद्वाद, नयवादया सिद्धान्तया उपदेश बियादिल। महावीरया शिक्षायात इन्द्रभूति गौतमं (वय्कःया मू शिष्यं) जैन आगमया रुपय् मुंकादिल। जैन भिक्षुतेसं मौखिक रुपं संचारित ग्रन्थत ईसापूर्वया करिब १गु शताब्दी तक्क यक्व ल्याखय् तनावंगु विश्वास दु।
महावीरयात सामान्यतया च्वनाः वा दनाच्वंगु ध्यानया मुद्राय् चित्रण याइ, गुकिया क्वय् सिंहया चिं दइ। वय्कःया दकलय् न्हापांगु मूर्ति उत्तरी भारतीय नगर मथुराया पुरातात्विक स्थलया ख। थ्व आइकोनोग्राफी ईसापूर्व १गु शताब्दी व ईसापूर्व २गु शताब्दीया दथुइ ख। वय्कःया बुंदिंयात महावीर जन्म कल्याणकया नामं हनि धाःसा वय्कःया निर्वाण (मुक्ति) व गौतम स्वामीं केवल ज्ञान (सर्वज्ञान) प्राप्त याःगु दिंयात जैनतयेसं दीपावलीया नामं हनि।
जैनतेसं दँय् दँसं चैत्रया १३गु दिं महावीर जन्म कल्याणक हनिगु या।