विद्युतीय बाहा

 

विद्युतीत बाहा, विद्युतीत प्रवाह वा इलेक्त्रिक करेन्त चार्ज दूगु कण, दसु इलेक्ट्रोन वा आयन,तेगु विद्युत चालक वा अन्तरिक्षय् न्ह्यानाच्वंगु प्रवाह ख। थुकियात सतहं विद्युत चार्जया प्रवाहया दरया रुपय् परिभाषित याइ । न्ह्यानाच्वंगु कणयात चार्ज क्यारियर धाइ, गुगु चालकया आधारय् यक्व प्रकारया कणय् छगू जुइफु। विद्युत सर्कितय् चार्ज क्यारियर अप्वः धया थें तारं न्ह्यानाच्वंगु इलेक्ट्रोन जुइ । सेमीकन्डक्टरय् इपिं इलेक्ट्रोन बाय् प्वाः जुइफु । इलेक्ट्रोलाइटय् चार्ज वाहक आयन जुइ धाःसा प्लाज्माय् आयनाइज्द ग्यासय् थ्व आयन व इलेक्ट्रोन जुइ।

अन्तर्राष्ट्रिय एकाइ प्रणाली (SI)इ विद्युत प्रवाहयात एम्पियरया एकाइइ लनि। एम्पियरया चिं A ख। थ्व छगू कुलम्ब प्रति सेकेन्द बराबर जुइ। एम्पियर छगू एसआई आधार इकाइ ख धाःसा अन्तर्राष्ट्रिय मात्रा प्रणाली (ISQ)य् विद्युत करेन्ट छगू आधार मात्रा ख। विद्युत प्रवाहयात एम्पियरेज नं धाइ व थुकियात एम्मिटर धाःगु उपकरण छ्यला लनि।

विद्युत प्रवाहं चुम्बकीय क्षेत्र दयेकी, गुकियात मोटर, जेनेरेटर, इन्डक्टर व ट्रान्सफर्मरय् छ्यलिगु या। साधारण चालकय्, इमिसं जूल हिटिङ याइ, गुकिलिं इन्कान्डेसेन्ट लाइट बल्बय् जः दयेकी। ताइम-भेरिइङ्ग करेन्टं विद्युत चुम्बकीय तरंग पिकाइ, गुकियात दूरसञ्चारय् सुचं प्रसारण यायेत छ्यलिगु या।

चिं

विद्युत प्रवाहया चिं I खः, गुगु फ्रान्सेली खँत्वाः intensité du courant पाखें उत्पन्न जूगु खः (प्रवाह वा बाहाया तीव्रता)। करेन्ट मात्रायात साधारण कथं करेन्ट धकाः जक धाइ । थुकिया चिं I आन्द्रे-मेरी एम्पेरं छ्यलादीगु ख। वय्कःया नामं विद्युत प्रवाहया इकाइया नां एम्पियर तःगु ख। वय्कलं थ्व चिं एम्पेरया फोर्स नियम (१८२०) दयेकेगु ज्याय् छ्यलादीगु ख। थ्व चिं फ्रान्सं ग्रेट ब्रिटेनय् थ्यन, गन थ्व मानक इकाइ जुल। यद्यपि, कम्ती नं छगू जर्नलं सन् १८९६ तक्क थुकिया थासय् C छ्येलातल।

नियम

इलेक्ट्रोन, विद्युत सर्किटय् चार्ज वाहक, पारम्परिक विद्युत प्रवाहया विपरीत दिशाय् प्रवाहित जुइ।

सर्कित डाइग्रामय् ब्याट्रीया चिं

करेन्टया पारम्परिक दिशा, गुकियात पारम्परिक करेन्ट नं धाइ, यात स्वेच्छाचारी रुपं पोजितिभ चार्ज बाहा वनिगु दिशाया रुपय् परिभाषित यानातःगु दु। चालक पदार्थय् विद्युत प्रवाह याकीगु गतिशील चार्ज दूगु कणयात चार्ज वाहक धाइ। धातुं अप्व विद्युत सर्किटय् तार व मेमेगु चालक दयेकिगु या। धातुइ परमाणुया सकारात्मक चार्ज दूगु परमाणु न्यूक्लियस छगू निश्चित थासय् दयाच्वनि, व ऋणात्मक चार्ज दूगु इलेक्ट्रोन चार्ज वाहक जुइ। इलेक्ट्रोन स्वतन्त्र रुपं चाःहिली। मेमेगु पदार्थय्, विशेष यानाः अर्धचालक, चार्ज वाहक सकारात्मक वा नकारात्मक जुइफु, छ्येलातःगु डोपेन्टया आधारय्। सकारात्मक व नकारात्मक चार्ज वाहक नं छगू हे इलय् दयाच्वनेफु, गथेकि इलेक्ट्रोकेमिकल सेलय् इलेक्ट्रोलाइटय् जुइ।

सकारात्मक चार्जया बाहां उलि हे विद्युत प्रवाह बी, व सर्किटय् उलि हे प्रभाव बी, गुलि विपरीत दिशाय् ऋणात्मक चार्जया बाहा जुइ। करेन्ट सकारात्मक वा नकारात्मक चार्ज, वा निगुलिंया प्रवाह जुइफुगुलिं करेन्टया दिशाया निंतिं चार्ज वाहकया प्रकार स्वया स्वतन्त्र जूगु नियमावली माः। ऋणात्मक चार्ज दूगु वाहक, गथेकि इलेक्ट्रोन (धातुया तार व मेमेगु यक्व इलेक्ट्रोनिक सर्किटया कुचाय् दूगु चार्ज वाहक), अतः, विद्युत सर्किटय् पारम्परिक करेन्ट प्रवाहया विपरीत दिशाय् प्रवाहित जुइ।

सन्दर्भ दिशा

तार बाय् सर्कित तत्त्वय् करेन्ट निगू दिशाय् न्ह्याःये फु । भेरिएबल $I$ यात करेन्टया प्रतिनिधित्व यायेत परिभाषित यायेबिले, सकारात्मक करेन्टया प्रतिनिधित्व याइगु दिशा निर्दिष्ट यायेमाः। थुकियात सामान्यतया सर्किट स्कीमेटिक डायग्रामय् छगू बला छ्यला याइ। थुकियात करेन्टया रेफरेन्स दिशा $I$ धाइ। विद्युत सर्किटया विश्लेषण यायेबलय्, छगू निश्चित सर्किट तत्त्वया माध्यमं करेन्टया वास्तविक दिशा सामान्यतया विश्लेषण पूवने मफुतले सिदइमखु। थुकिया लिच्वःकथं, करेन्टया रिफरेन्स दिशायात अप्वः धया थें अनुमानित कथं नियुक्त याइ। सर्किट हल जुइबलय् करेन्टया निंतिं छगू ऋणात्मक चिं नं उगु सर्किट तत्त्वया माध्यमं करेन्टया वास्तविक दिशा ल्यःगु सन्दर्भ दिशाया विपरीत जूगु अर्थ बी।

ओमया नियम

ओमया नियमय् निफुति दथुइ छगू चालक जुया वइगु करेन्ट थ्व निफुति पारया सम्भावित अन्तरया प्रत्यक्ष अनुपातय् जुइ धका धयातःगु दु। समानुपातिकताया स्थिरांक, प्रतिरोध (resistance), यात छ्यला थ्व स्वापूयात वर्णन याइगु सामान्य गणितीय समीकरण थथे जुइ: $$I={\frac {V}{R}},$$

गन I एम्पियरया इकाइय् चालकपाखें वइगु करेन्ट ख, V भोल्टया इकाइय् चालक पार यानाः मापेयाइगु सम्भाभ्य अन्तर (potential difference) ख, व R ओमया इकाइय् चालकया प्रतिरोध ख। अझ विशेष रुपं, ओमया नियमं थ्व स्वापूलि करेन्ट स्वया स्वतन्त्र कथं R स्थिर जुइ।

लनिगु

एममीटर छ्यलाः करेन्ट दाना स्वयेछिं ।

विद्युत प्रवाहयात प्रत्यक्ष रुपं ग्याल्भानोमिटरं लनेछिं, तर थ्व विधिइ विद्युत सर्किटयात त्वाःथलेगु जुइ, गुगु गबलें गबलें असुविधाजनक जुइ।

करेन्टलिसे स्वाःगु चुम्बकीय क्षेत्रयात लनाः सर्कित त्वाःमथलेक नं करेन्ट दाना स्वयेछिं । सर्किट स्तरय् उपकरणं करेन्ट दाना स्वयेत थी थी प्रविधि छ्यली:

• शन्ट रेजिस्टर
• हल इफेक्ट करेन्ट सेन्सर ट्रान्सड्यूसर
• ट्रान्सफर्मर (डिसि करेन्त दाना स्वये फै मखु)
• म्याग्नेटोरेसिस्टिभ फिल्ड सेन्सर
• रोगोव्स्की कोइल
• करेन्त क्लाम्प्स

स्वयादिसँ

• बाहा
• भौतिकशास्त्र
• कोलम्ब