न्युक्लियर बल
न्युक्लियर बल वा आणविक बल (वा न्यूक्लियन–न्युक्लियन अन्तरक्रिया, अवशिष्ट बल्लाःगु बल, वा, ऐतिहासिक रुपं, बल्लाःगु आणविक बल) छगू बल ख गुकिलिं ह्याड्रोन दथुइ ज्या याइ। थ्व बल दकलय् अप्व परमाणुया प्रोटोन व न्युट्रन दथुइ खने दु। न्युट्रन व प्रोटोन, निगुलिं न्यूक्लियन ख व आणविक बलं समान रुपय् प्रभावित जुइ। प्रोतोनय् चार्ज +१ e दइगु जूगुलिं इमिसं छगू विद्युतीय बलया अनुभव याइ गुकिलिं इमित अलग यायेगु कुतः याइ। तर चिहाकःगु दूरीइ दयाच्वनिगु आकर्षक आणविक बलं इलेक्ट्रोस्ट्याटिक बल स्वया यक्व बल्लाइगुलिं अथे जुइमखु। आणविक बलं न्यूक्लियनयात परमाणु न्यूक्लियसय् चिनातै।
आणविक बल ०.८ फेम्टोमिटर (एफएम, बाय् ०.८ × १० −१५ मीटर )य् तसकं बल्लाइ। तर करिब २.५ एफएम स्वया अप्व दूरीइ तच्वलं म्ह्व जुइ। ०.७ एफएम स्वयां म्ह्व दूरीइ आणविक शक्ति प्रतिकारात्मक जुइ। थ्व प्रतिकार न्यूक्लियसया आकारया निंतिं जिम्मेवार जुइ, छाय् धाःसा न्यूक्लियर बलया कारणं न्युक्लियन थ्व स्वया लिक्क वये मफु। (छगू एटमया आकार, एङ्गस्ट्रमया क्रमय् (Å, बाय् १० −१० m) आकार, थ्व स्वया न्यागु अर्दर परिमाण अप्व जुइ।) आणविक बल सरल बल मखु। थ्व बल न्यूक्लियन स्पिनय् निर्भर जुइ, थुकिया टेन्सर घटक दइ, व नापं न्यूक्लियनया सापेक्षिक गतिइ थ्व बल निर्भर जुइफु।
आणविक शक्ति व आणविक ल्वाभःय् छ्यलीगु उर्जा स्वथनेगु ज्याय् आणविक बलया तःधंगु भूमिका दु। चार्ज दुगु प्रोटोनयात इमिगु विद्युत प्रतिकरणया विरुद्धय् छथाय् हयेत ज्या (ऊर्जा) माः। थ्व उर्जा प्रोतोन व न्युट्रनयात आणविक बलं छथाय् स्वानाः न्युक्लियस दयेकीबलय् मुंकी। न्यूक्लियसया मात्रा प्रोटोन व न्युट्रनया अलग मात्राया योग स्वया म्हो जुइ। थुकियात मास दिफेक्तया नामं म्हसीकिगु या, गुकियात ऊर्जा समकक्षया रुपय् ब्वयेछिं। झ्यातुगु न्यूक्लियस निगू बाय् अप्वः हल्का न्यूक्लियसय् कुचा-कुचा जुइबलय् उर्जा पिहां वइ । थ्व उर्जा इन्टरन्युक्लियन पोटेन्शियल उर्जा ख गुकियात आणविक बलं चार्ज दूगु आणविक कुचातेत छथाय् तये मफुतकि पिहां वइ।
आणविक बलया परिमाणात्मक विवरण आंशिक रुपं एम्पेरिक समीकरणय् निर्भर जुइ। थन्याःगु समीकरणतेसं इन्टरन्युक्लियन पोटेंशियल उर्जा बाय् पोटेंशियलया अनुशरण याइ। (सामान्यतया, कणया छगू प्रणाली दुनेया बलयात प्रणालीया सम्भावित ऊर्जा वर्णन याना अप्व सरल रुपं मोडेल यायेछिं; छगू पोटेन्सियलया ऋणात्मक ग्रेदियन्त उकिया भेक्टर बलया बराबर जुइ।) समीकरणया निंतिं स्थिरांक घटनावादी जुइ, अर्थात समीकरणया प्रयोगात्मक तथ्यांकय् निर्भर जुइ। इन्टरन्युक्लियन पोटेन्शियलं न्युक्लियन–न्युक्लियन अन्तरक्रियाया गुणयात वर्णन यायेगु कुतः याइ। थथे छक्वः निर्धारण जुइधुंका, छुं नं बियातःगु पोटेंशियलयात (दसु- श्रोडिन्जर समीकरणय् ) न्यूक्लियन प्रणालीया क्वान्टम यान्त्रिक गुण निर्धारण यायेत छ्येलेछिं।
सन् १९३२इ न्युट्रन लुइकेवं थ्व खँ सीदल कि एटमिक न्यूक्लियस प्रोटोन व न्युट्रनं दयेकातःगु ख, गुकियात छगू आकर्षक शक्तिं छथाय् तयातःगु दु। सन् १९३५ तक्क आणविक शक्ति मेसोन धाःगु कणं संचार जुइगु परिकल्पना जुल। थ्व सैद्धान्तिक विकासय् युकावा सम्भावनाया विवरण दुथ्याःगु दु। युकावा सम्भावना आणविक सम्भावनाया छगू प्रारम्भिक दसु। पायन्स (Pions) थ्व हे सैद्धान्तिक भविष्यवाणीयात पूवंकेगु रुपय् प्रयोगात्मक रुपं सन् १९४७इ लुयावल। सन् १९७०या दशकय् क्वार्क मोडेल दयेकल, गुकिलिं मेसोन व न्यूक्लियनयात क्वार्क व ग्लुअनं दयेकूगु दृष्टिकोणं स्वल। थ्व न्हुगु मोडेल कथं, जःलाखःला न्यूक्लियन दथुइ मेसोनया आदानप्रदानया लिच्वः कथं दइगु आणविक बल छगू बहुकण अन्तरक्रिया ख। थ्व अन्तरक्रिया न्यूक्लियनया रेखांकित संरचनाय् तच्वःगु बलया मंका प्रभावया लिच्वः खः।