ध्वन्यालोक

ध्वन्यालोक (संस्कृत:ध्वन्यालोकः) आनन्दवर्धनजुं च्वयादीगु संस्कृत भाषाया ग्रन्थ ख। थ्व ग्रन्थ काव्यालोकः, सहृदय-हृदयालोकः,सहृदयालोकः आदिं नामं नं नांजाः। आचार्य आनन्दवर्धनयात काव्यशास्त्रय् 'ध्वनि सम्प्रदाय'या प्रवर्तकया रुपय् कायेगु या। ध्वन्यालोकयात थीथी उद्योतय् विभक्त यानातःगु दु। थ्व ग्रन्थय् सकलय् प्यता उद्योत दु। प्रथम उद्योतय् ध्वनि सिद्धान्तया विरोधी सिद्धान्ततेगु खण्डन यासें ध्वनि-सिद्धान्तया स्थापना यानातःगु दु। द्वितीय उद्योतय् लक्षणामूला (अविवक्षितवाच्य) व अभिधामूला (विवक्षितवाच्य)या भेद व उपभेदय् विचाः यानातःगु दु। थ्व नापं गुणया विषयय् नं च्वयातःगु दु। तृतीय उद्योत पद, वाक्य, पदांश, रचना आदिं ध्वनियात प्रकाशित याइगु व रसया विरोधी व विरोधरहित उपादानया बारेय् च्वयातःगु दु। चतुर्थ उद्योतय् ध्वनि व गुणीभूत ध्याचुया छ्येलां काव्यय् चमत्कारया उत्पत्ति जुइगु खँयात च्वयातःगु दु।

ग्रन्थ विभाजन[सम्पादन]

थ्व ग्रन्थय् स्वंगु भाग दु-

कारिकाः
वृत्तयः
उदाहरणम्

छुं विद्वानतेगु मतानुसार कारिका भागया निर्माता आचार्य सहृदय ख धाःसा वृत्तिभागया निर्माता आचार्य आनन्दवर्धन ख। थन्यापिं विद्वानतेसं थःगु विचाःया समर्थनय् ध्वन्यालोकया अन्तिम श्लोकया लिधंसा कायेगु या। थ्व ग्रन्थया अन्तिम श्लोक थ्व कथं दु-

सत्काव्यतत्त्वनयवर्त्मचिरप्रसुप्तकल्पं मनस्सु परिपक्वधियां यदासीत्।

तद्व्याकरोत् सहृदयलाभ हेतोरानन्दवर्धन इति प्रथिताभिधानः॥

अथे जुसां कुंतक, महिमभट्ट, क्षेमेन्द्र आदि आचार्यतेगु मतानुसार कारिका भाग व वृत्ति भाग नितांया प्रणेता आचार्य आनन्दवर्धन हे ख। आचार्य आनन्दवर्धनं थःमंतुं च्वयादीगु दु-

इति काव्यार्थविवेको योऽयं चेतश्चमत्कृतिविधायी।

सूरिभिरनुसृतसारैरस्मदुपज्ञो न विस्मार्यः॥

थ्व श्लोकय् वय्‌कलं थःयात ध्वनि सिद्धान्तया प्रवर्तक धका धयादीगु दु। न्हापाया श्लोकय् छ्येलातःगु ‘सहृदय’ खँग्वः सुं व्यक्तिविशेषया नां मजुसें सहृदय मनूत जूगु व कारिका तथा वृत्ति, नितां भागया रचयिता आचार्य आनन्दवर्धन हे जूगु थ्व मतया धारणा दु। थ्व ग्रन्थय् निता टीका च्वयातःगु दु- ‘चन्द्रिका’ व ‘लोचन’। वर्तमानय् ‘लोचन’ टीका जक्क दयाच्वंगु दु। थ्व टीका आचार्य अभिनव गुप्तपादजुं च्वयादीगु ख। ‘चन्द्रिका’ टीकाया नां वय्‌कलं थःगु टीकाय् कयादीगु दु व उकिया खण्डन नं यानादीगु दु। थ्व उल्लेखं थ्व खँ सीकेछिं कि ‘चन्द्रिका’ टीकाया टीकाकार आचार्य अभिनवगुप्तपाद स्वया न्ह्यःया मनू ख।

ग्रन्थ वर्णन[सम्पादन]

प्रथम उद्योतय् ध्वनि विषयक सामान्य लक्षण, अविवक्षितवाच्य‌-विवक्षितवाच्य ध्वनि प्रकारया वर्णन दु।
द्वितीय उद्योतय् व्यङ्ग्यमुखया ध्वनि स्वरूप, प्रभेदाश्च विवरण बियातःगु दु।
तृतीय उद्योतय् व्यञ्जकमुखया ध्वनि स्वरूप, प्रभेदाश्च निरूपित यानातःगु दु।
चतुर्थ उद्योतय् ध्वनिया छ्यला प्रतिपादित यानातःगु दु।

थ्व ग्रन्थ ध्वनि, रीत, गुण, अलङ्कार आदिया निंतिं नांजा।

पिनेया स्वापू[सम्पादन]

विकिस्रोतय् थ्व विषयय् थन थी-थी मू स्रोत दु: ध्वन्यालोकः