कर्नाटकया इतिहास

पत्तदकलय् मल्लिकार्जुन व काशी विश्वनाथ देगः चालुक्य व राष्ट्रकूट वंशं दयेकातःगु, आ यूनेस्को हलिं धरोहर ख

कर्नाटक भारतया छगु राज्य ख। कर्नाटकया विस्तृत इतिहासय् इनापं यक्व परिवर्तन वःगु दु। राज्यया प्रागैतिहास पाषाण युग तक्क थ्यं व थन यक्व युगतयेगु विकास जूगु दु। राज्यय् मध्य व नव पाषाण युगया साक्ष्य नं लूगु दु। हडप्पाय् लूगु लुं कर्नाटकया खानीं लिकाना हःगु, गुकिलिं इतिहासकारतयेत ३००० ई.पूया कर्नाटक व सिन्धु स्वनिगः लहनाया दथुइ स्वापू मालेत प्रेरित यात। तृतीय शताब्दी ई.पू स्वया न्ह्यः, अधिकांश कर्नाटक राज्य मौर्य वंशया सम्राट अशोकया अधीनय् लायेस्वया न्ह्यः नन्द वंशया अधीनय् लानाच्वन। सातवाहन वंशयात शासनयायेत प्यंगु शताब्दी दत, थ्व ईले इमिसं कर्नाटकया तःधंगु भूभागय् शासन यात। सातवाहनतयेगु शासनया पतननापं हे स्थानीय शासकतयेगु कदम्ब वंश व पश्चिम गंग वंशया उदय जुल। थ्व नापं थ्व क्षेत्रय् स्वतन्त्र राजनैतिक शक्तितयेगु अस्तित्त्व दयावल। कदम्ब वंशया पलिस्था मयूर शर्मां ३४५ ई. स यात व थःगु राजधानी बनवासीइ दयेकल; व पश्चिम गंग वंशया पलिस्था कोंगणिवर्मन माधवं ३५० ईस तालकाडय् राजधानीनाप यात।

होयसाल साम्राज्य स्थापत्य, बेलूरय्।

हाल्मिदी शिलालेख व बनवसीय् लूगु छगु ५गु शताब्दीया ताम्र मुद्राकथं थ्व राज्य प्रशासनय् कन्नड भाषा छ्यलिगु न्हापांगु प्रामाणिक राज्य ख। थ्व राजवंशतयेगु उपरान्त शाही कन्नड साम्राज्य बादामी चालुक्य वंश, मान्यखेतया राष्ट्रकूट, व पश्चिम चालुक्य वंश वल गुकिलिं दक्खिनया तःधंगु भागय् शासन यात व राजधानीत वर्तमान कर्नाटकय् दयेकल। पश्चिमी चालुक्यतयेसं छगु आःजुचाःगु चालुक्य स्थापत्य शैली नं दयेकल। थ्व नापं इमिसं कन्नड साहित्यया नं विकास यात; थ्व लिपा १२गु शताब्दीइ होयसाल वंशया कला व साहित्य योगदानतयेगु आधार जुवन।

आधुनिक कर्नाटकया भागय् ९९०-१२१० ई. या दथुइ चोल वंशं शासन यात। अधिकरणया प्रक्रिया राजराज चोल १ (९८५-१०१४) नं न्ह्यथन व थ्व ज्या वय्कःया काय् राजेन्द्र चोल १ (१०१४-१०४४)या शासन तक्क जुयाच्वन। थ्व ज्या न्ह्यथं बिलय्राजराज चोल १नं आधुनिक मैसूरया भाग गंगापाडी, नोलंबपाडी व तडिगैपाडीइ शासन यात। वय्कः दोनूर तक्क थ्यनादिल व बनवसी सहित रायचूर दोआबया तःधंगु भाग व पश्चिमी चालुक्य राजधानी मान्यखेत तक्क थःगु अधीनय् लाकल। चालुक्य शासक जयसिंह राजेन्द्र चोल १नाप बुइ धुंका, तुंगभद्रा खुसि निगु राज्य दथुया सीमा तय जुल। राजाधिराज चोल १ (१०४२-१०५६)या शासनय् दन्नड, कुल्पाक, कोप्पम, काम्पिल्य दुर्ग, पुण्डूर, येतिगिरि व चालुक्य राजधानी कल्याणी नं थःगु अधीनय् लाकल। सन् १०५३स, राजेन्द्र चोल २ चालुक्यतयेत हताःय् बुका कोल्लापुरा थ्यन व कालंतरय् थःगु राजधानी गंगाकोंडचोलपुरम लिहां वने न्ह्यः अन छगु विजय स्मारक स्तम्भ नं दयेकल। सन् १०६६स पश्चिमी चालुक्य सोमेश्वरया सेना मेम्ह चोल शासक वीरराजेन्द्रनाप बुत। थ्व धुंका वय्कलं हे हानं पश्चिमी चालुक्य सेनायात कुदालसंगमय् बुकल व तुंगभद्रा खुसिया सिथय् छगु विजय स्मारकया स्थापना यात। सन् १०७५स कुलोत्तुंग चोल १नं कोलार जिल्लाया नांगिलीइ विक्रमादित्य ६यात बुका गंगवाडीइ थःगु अधिकार दय्कल। सन् १११६स गंगवाडीयात चोल साम्राज्यं विष्णुवर्धनया नेतृत्वय् होयसालातयेसं लाकाकाल।

हम्पी, विश्व धरोहर स्थलय् उग्रनरसिंहया मूर्ति। थ्व विजयनगर साम्राज्यया पूर्व राजधानी विजयनगरया अवशेषनापं ला।

प्रथम सहस्राब्दीया आरम्भय् हे होयसाल वंश क्षेत्रय् पुनरोद्भव जुल। थ्व ईले होयसाल साहित्य सेल्लात नापं, अनुपम कन्नड संगीत व होयसाल स्थापत्य शैलीया देगः आदि दयावल। होयसाल साम्राज्यं नं थःगु शासनया विस्तारया तहत आधुनिक आंध्र प्रदेश व तमिलनाडुया चिधंगु भागतयेत थःगु अधीनय् विलय याकल। १४गु शताब्दीया आरम्भय् हरिहर व बुक्का रायनं विजयनगर साम्राज्यया पलिस्था यात व वर्तमान बेल्लारी जिल्लाय् तुंगभद्रा खुसिया तट होसनपट्ट (लिपा विजयनगर)य् थःगु राजधानी दयेकल। थ्व साम्राज्यं मेगु निगु शताब्दीइ मुस्मां शासकतयेगु दक्षिण भारतय् विस्तार दिकातल।

बादामी गुफा दुने

सन् १५६५स समस्त दक्षिण भारत सहित कर्नाटकं छगु तःधंगु राजनैतिक हिउपा खन, गुकिलि विजयनगर साम्राज्य तालिकोटया हताःय् बुया इस्लामी सल्तनततयेगु अधीनय् लावन। बीदरया बहमनी सुल्तानया मृत्यु उपरान्त उदय जूगु बीजापुर सल्तनतं याकनं हे दक्खिनय् शासन यात व १७गु शताब्दीया अन्तय् मुगल साम्राज्यं बुइबिलय् तक्क दयाच्वन। बहमनी व बीजापुरया शासकतयेसं उर्दू व फारसी साहित्य तथा भारतीय पुनरोद्धार स्थापत्यकला (इण्डो-सैरेसिनिक)यात बढावा बिल। थ्व शैलीया मू दसु ख गोल गुम्बज पोर्चुगिज शासनद्वारा तःच्वगु कर कया, खाद्य आपूर्तिइ कमी व महामारीतयेगु कारणं १६गु शताब्दीइ कोंकणी हिन्दू मुख्यतः सैल्सेट, गोआं विस्थापित जुया]], कर्नाटकय् वल व १७गु तथा १८गु शताब्दीइ विशेषतः बारदेज, गोआं विस्थापित जुया मंगलोरियन कैथोलिक ईसाई दक्षिण कन्नडय् वया च्वन।