अमेरिकन क्रान्ति
,_by_John_Trumbull.jpg)
अमेरिकन क्रान्ति सन् १७६५ व सन् १७८३स दथुइ जूगु छगू औपनिवेशिक विद्रोह खः। थ्व विद्रोहया लिच्वःया कथं १३गू उपनिवेशया अमेरिकी राष्ट्रवादीतेसं बेलायतं स्वतन्त्र जूसें संयुक्त राज्य अमेरिका पलिस्था यात। अमेरिकी राष्ट्रवादीतेसं फ्रान्स व मेमेगु शक्ति नाप छपं जुया बेलायतयात अमेरिकी क्रान्तिकारी युद्धय् पराजित यात।
अमेरिकन औपनिवेशिक पुचलं सन् १७६५स स्त्याम्प एक्त कंग्रेस (Stamp Act Congress)नापम् प्रतिनिधिहीन करया विरोध("no taxation without representation") यात। थ्व पुचलं बेलायती संसदं, अमेरिकी प्रतिनिधित्त्व मदयेकः, थःपिन्त कर निर्धारण यायेगु अधिकारयात अस्वीकार यात। थ्व विरोधया गति बिस्कं तच्वया वन। सन् १७७२स रोद आइल्यान्दय् ग्यास्पि लःखया दहन जुल। थ्व धुंका सन् १७७३स बोस्तन ति पार्तिइ(Boston Tea Party) अमेरिकी राष्ट्रवादीतेसं बोस्तन बन्दरगाहय् करभारदूगु च्या नष्ट यानाबिल। थुकिया विरोधय् बेलायतीतेसं बोस्तन बन्दरगाह बन्द यासें म्यासेच्युसेत्स् बे कोलोनीया स्वशासनया अधिकार व्यवस्थापिक रुपय् अन्त यात। बेलायती संसदया थ्व ज्याया विरोधय् सकल १३गू उपनिवेश छधी जुल व सन १७७४स अमेरिकी राष्ट्रवादीतेसं थःगु वैकल्पिक सरकार दयेकल।
सन् १७६३य् "फ्रेञ्च एन्द इन्दियन वार" युद्धय् फ्रान्स पराजित जुइधुंकाः छुं ई लिपा हे बेलायती उपनिवेशवादी शासनप्रति असन्तोष शुरु जुल। अमेरिकाया उपनिवेशतेसं युद्धय् ल्वाःगु व समर्थन याःगु जूसां बेलायती संसदं युद्धकालीन खर्चया क्षतिपूर्तिया निंतिं न्हूगु कर पारित यात व उपनिवेशया पश्चिमी भूमिया नियन्त्रणयात मोन्ट्रियलय् च्वंपिं बेलायती अधिकारीत बिल। छुं उपनिवेशया प्रतिनिधितय्सं स्टाम्प एक्ट कांग्रेस सःताः प्रतिक्रिया स्पष्ट याःगु खः। थुकिया "अधिकार व मछिंया घोषणा"("Declaration of Rights and Grievances")य् प्रतिनिधित्व मदयेक कर लागू यायेगु ज्यां अमेरिकाया उपनिवेशय् दयाच्वंपिं अंग्रेज जनताया अधिकारया उल्लंघन याःगु तर्क बिल।
सन् १७६७इ बेलायती संसदं टाउनशेन्ड एक्ट पारित यायेधुंका हाकनं तनाव ब्वलन। थ्व न्हुगु कर व नियमया छगू पुचः ख गुकियात झिंस्वंगू उपनिवेशय् लागू याःगु ख। उपनिवेशय् अप्वयाच्वंगु विद्रोहयात क्वत्यलेगु कुतःया झ्वलय्, गुगु विशेष यानाः म्यासाचुसेट्स बे कोलोनीइ गम्भीर जुल, जुजु जर्ज तृतीयं बोस्टनय् सेना परिचालन यात। छगू स्थानीय ल्वापूया लिच्वः कथं सैनिकतसें मार्च ५, १७७० खुन्हु बोस्टन नरसंहारय् प्रदर्शनकारीतय्त स्यानाबिल।
झिंस्वंगू उपनिवेशं दृढतापूर्वक लिसः बिल। सन् १७७२ य् रोड आइल्याण्डय् कर विरोधी प्रदर्शनकारीतय्सं रोयल नेभीया भन्सार लःखःयात स्यंकाबिल। सन् १७७३ डिसेम्बर १६ खुन्हु बोस्टन टि पार्टीइ कार्यकर्तातय्सं आदिवासी अमेरिकनतेगु वसः पुनाः बेलायती ईस्ट इन्डिया कम्पनीया स्वामित्वय् दूगु ३४० चेस्ट चिया बोस्टन हार्बरया लखय् वांछ्वया बिल। थुकिया लिच्वः कथं लन्दनं निर्णायक प्रतिक्रिया बिल: बोस्टन हार्बर बन्द यासें छझ्वः दण्डात्मक कानून लागू यात। थुकिं प्रभावकारी रुपं म्यासाचुसेट्सय् स्वशासनया अन्त्य यात। सन् १७७४या अन्तय्, झिन्स्वंगु उपनिवेशय् १२ (जर्जिया १७७५य् दुथ्याःगु) प्रतिनिधित न्हापांगु कन्तिनेन्तल कांग्रेसय् छ्वल। थ्व कांग्रेस फिलाडेल्फियाया कार्पेन्टर्स हलय् मुनः। थुकिलि देशभक्त प्रतिरोधया समन्वय यायेगु ज्या न्ह्याकल। थ्व ज्या दकले न्हापा उपनिवेशया स्थानीय मिलिसियातेसं यात। स्थानीय मिलिसियाय् फ्रेञ्च व आदिवासीया युद्धय् सैन्य अनुभव प्राप्त दूपिं मनूत दयाच्वन व इमिसं स्वशासन व रक्षाया अधिकारया दावी यायेगु ज्या न्ह्याकल।
सन् १७७५इ जुजुं म्यासाचुसेट्स बे कोलोनीयात खुल्ला अवज्ञा व विद्रोहया अवस्थाय् दूगु घोषणा यात। थुकिया लिच्वः कथं सन् १७७५ जुन १४ खुनु फिलाडेल्फियाया थौंकन्हय्या इन्दिपेन्देन्स हलय् मुनाः निक्वःगु कन्तिनेन्तल कांग्रेसं महाद्वीपीय सेना गठन यायेगु स्वीकृति बिल। नापं, थ्व सेनाय् जर्ज वाशिंगटनयात प्रमुख सेनापति नियुक्त यात। थ्व स्वया निला न्ह्यः हे ल्वापु न्ह्यथंगु ख। सन् १७७५या अप्रिलय् न्ह्याःगु खः। अबिले बेलायतीतय्सं मिलिसियाया हतियार कब्जा यायेगु कुतः यात तर लेक्सिंगटन व कन्कर्डया युद्धय् इमिसं तःच्वःगु प्रतिरोध खन। नापं, महाद्वीपीय सेनां बोस्टनं बेलायतीतेत पितिना छ्वल, गुकिलिं सकल उपनिवेशय् देशभक्ततेगु नियन्त्रण दयेकल।
सन् १७७६ जुलाईइ निक्वःगु महाद्वीपीय कांग्रेसं न्हुगु देय्या शासन यायेगु ज्या न्ह्यथन। थुकिया झ्वलय् जुजु जर्ज तृतीययात उपनिवेशया मनूतेगु अंग्रेजया अधिकारयात हनन याम्ह छम्ह अत्याचारीया रुपय् निन्दा यातः। नापं, जुलाई २य् राष्ट्रिय स्वतन्त्रताया निंतिं ली प्रस्ताव पारित यात व जुलाई ४, १७७६य् स्वतन्त्रताया घोषणापत्र पारित यात। थुकिलिं उदारवाद व गणतन्त्रवादया राजनीतिक दर्शनयात मूर्त रुप बिल। राजतन्त्र व कुलीन अभिजात वर्गयात अस्वीकार यात व हलिमय् नांजाःगु घोषणा यात कि "सकल मनुत समान सृष्टि जुल" (All men are created equal)।
थ्व ल्वापु न्यादँ तक्क न्ह्यात, गुकियात आः क्रान्तिकारी युद्धया नामं म्हसीकिगु या। उगु इलय् फ्रान्स व स्पेनया राज्य संयुक्त राज्य अमेरिकाया सहयोगीया रुपय् पलिस्था जुल।
युद्धया निर्णायक विजय सन् १७८१या शरद ऋतुइ वल। थ्व ईलय् संयुक्त अमेरिकी व फ्रान्सेली सेनां यर्कटाउनया घेराबन्दीइ छगू मुक्कं बेलायती सेनायात कब्जा यात। थ्व पराजयया कारणं जुजु जर्जया संसदया नियन्त्रण स्यन, आः अमेरिकी शर्तय् युद्ध क्वचायेकेगु पक्षय् बहुमत दयावल। सन् १७८३या सेप्टेम्बर ३ खुनु बेलायतीतेसं पेरिस सन्धिइ हस्ताक्षर यात गुकिलिं संयुक्त राज्य अमेरिकायात मिसिसिपी खुसिया पूर्व व ग्रेट लेकया दक्षिणय् च्वंगु लगभग फुक्क भूभाग बिल। करिब ६०,००० बेलायती वफादारत क्यानाडा व मेमेगु थासय् दूगु बेलायती भूभागय् बिसं वंसा इमिगु तःधंगु ल्या संयुक्त राज्य अमेरिकाय् हे च्वनाच्वन। अमेरिकी क्रान्तिइ थःगु विजयलिसें संयुक्त राज्य अमेरिका शासिततेगु सहमतिं विधिया शासनय् पलिस्था जूगु हलिंया इतिहासय् न्हापांगु संवैधानिक गणतन्त्र जुल।