सच्छि विचाः
सच्छि विचाः वा जुजि बाइजिया (चिनिया भासय् 諸子百家; पिन्यिन: zhūzǐ bǎijiā) चिन राजवंश न्ह्यःया चिनिया दर्शन व विचाःया कालखण्ड खः। थ्व कालखण्ड ६ गू शताब्दी इपू निसें २२१इपू तक वसन्त व शरद ऋतुया कालखण्ड निसें ल्वापूमि राज्यतेगु काल तक दयाच्वन। थ्व कालय् लाओजी, ज़ुआङ्गजी, कन्फ्युसिय, मेन्सियस , ज़ुनजी , मोजी, लीजी, सुनजी , शेनजी , हनफेजी, गुइगुजी व गाओजी थें न्यापिं चिन्तक व विचारकतेगु अधिपत्य दयाच्वन। लिपांगु वसन्त व शरद कालय् ताओवाद, कन्फ्युसियसवाद, मोहिवाद, मिङ्गजिया, न्यायवाद, सैन्य व यिन-याङ्ग थें थीथी वैचारिक परम्परातेगु उदय जुल। ल्वापूमि राज्यतेगु कालया मध्य खण्ड तक थथे विकशित जूगु विचाः व दर्शन परम्परां विचार-विमर्शय् धेंधेंबल्ला यायेगु चलन दयाच्वन। थ्व नापं चीनय् यक्व वैचारिक पद्धति व परम्पराया विकास जुल।
थीथी विचाः[सम्पादन]
पश्चिमी हान राजवंशया इतिहासकार सिमा कियानजुं शिजि सफूलि वय्कःया अबु सिमा तेनया विचाःतेत उद्धृत दानादिगु दु। सिमा तेनं पूर्व-चिन राजवंश धुंकाया विचाःतेत खुगु परम्पराय् संक्षेपित यानादिल। थ्व खुगु विचाः परम्परा ताओवाद, कन्फ्युसियसवाद, मोहिवाद, मिङ्गजिया, न्यायवाद, यिन-याङ्गवाद ख। पूर्वी हान राजवंशया बान गु नं "हानतेगु सफू"लि चिन राजवंश न्ह्यःया १०गू विचाः परम्परायय् वर्गीकृत यानादिगु दु। थ्व विचाः परम्परा थ्व कथं दु: ताओवाद, कन्फ्युसियसवाद, मोहिवाद, मिङ्गजिया, न्यायवाद, यिन व याङ्ग, कूटनीति वा जोङ्ग हेङ्ग जिया(Zōng héng Jiā), बुँज्यावाद वा नोङ्गजिया (Nongjia), जाजिया (zájiā) वा समन्वयवाद, शिआओशुओ जिया (Xiǎoshuō jiā) वा उपन्यासवाद।
थ्व कालखण्डया छुं विचाः/च्वखँ परम्परा, विचारक व सफूतेगु ग्रन्थ थ्व कथं दु-
| विचाः | मू विचारक | सफू/ग्रन्थ |
|---|---|---|
| ताओवाद | लाओजी, जुआङ्गजी, ली युकोउ | "ताओ-ते-चिङ्ग ", " जुआङ्गजी", "हुआङ्गदि सिजिङ्ग (Huángdì sìjīng) वा म्हासुम्ह जुजुया प्यता सफू", " हुआएनानजी ", "लिएजि" (चिनिया भासय् 列子) |
| कन्फ्युसियसवाद | कन्फ्युसियस, मेङ्गजी, शुनजी, जेङ्गजी, जिसी, जिक्सिया | " द एनालेक्ट्स ", " मेङ्गजी" (Mèngzǐ), " शुनजी", "शिआओजिङ्ग वा द क्लासिक अफ फिलियल पायति", "झोङ्गयोङ्ग" , "दाशुए", "लिजि", "वसन्त व शरद ऋतुया इतिहास", " जुओ जुआन" वा जुओया परम्परा, आदि। |
| मोहिवाद | मोउ त्सि वा मोउ त्सु, किन हुआली वा शेन्जी, मेङ्ग शेङ्ग, तियान जियाङ्गजि | " मोजी (सफू)", " मोजी जियानजुए", " तियान क्युजि ", " सुइ चाओजी ", "हु फेजी " |
| मिङ्गजिया (नांया परम्परा) | देङ्ग शी, हुई शि, गोङ्गसन लङ्ग, यिन वेन, सङ्ग लिन | "देङ्ग शिजि", " गोङ्गसन लङ्गजी ", " यिन वेन्जी", " हुइजी", " हुआङ्ग गोङ्ग", " माओ गोङ्ग ", " चेङ्ग गोङ्गशेङ्ग" |
| न्यायवाद वा फाजिया (fǎjiā) | गुआन झोङ्ग, जी चान, हान फेई , शाङ्ग याङ्ग, शेन दाओ, ली सी, शेन बुहाई, ली कुई | " शाङ्ग जुन शु (Shāng jūn shū) वा शाङ्ग जुनया सफू", " हानफेइजी (Hánfēizi) वा गुरु हानफेइया सफू", "फाजिङ्ग (Fǎ Jīng) वा न्यायया ग्रन्थ", " गुआनजी", " शेन्जी ", " लिजी" |
| यिनयाङ्गवाद वा यिनयाङ्गवाद (Yīnyángjiā) | जु यान | " हानशु" वा हानतेगु सफू, यिवेनझी कथं नीछगू यिन व याङ्ग परिवारतेगु ३६९ अध्याय दूगु सफू दूगु तर वर्तमानय् मलूगु। |
| कूटनीति | गुइगुजी, झाङ्ग यी, सु किन | "गुइगुजी" व "झान गुओ से (Zhan Guo Ce) वा ल्वापूमि राज्यतेगु रणनीति" |
| यि जिया (医家) वा चिकित्सा | बियान क्वे, किबो, चुन यु यी ( 淳於意) | "हुआङ्गदी नेइजिङ्ग वा म्हासुम्ह सम्राटया गुह्य ग्रन्थ", "हुआङ्गदी बाशियि नान्जिङ्ग (Huangdi Bashiyi Nanjing) वा म्हासुम्ह जुजुया च्येछगू थाकूगु विषयया ग्रन्थ", "शेन्नोङ्ग बेनकाओजिङ्ग (Shennong Bencaojing) वा सेन्नोङ्गया जडिबुटिया ग्रन्थ", "शाङ्गहान लुन (Shanghan Lun) वा ख्वांउगू ल्वय्या ग्रन्थ" |
| सैन्य रणनीति | सन वु, सन बिन, वु कि, वेइ लियाओ | " सन त्जुया युद्धकलाया सफू", " सन बिनया युद्धकलाया सफू ", " वु किया युद्धकलाया सफू ", " वेई लियाओजी" |
| जाजिया (zájiā) वा समन्वयवाद | लु बुवेइ, लियु आन, शी जिआओ | "लुशि चुङ्गक्यु (Lüshi Chunqiu) वा लुया वसन्त व शरद ऋतुया इतिहास ", " हुआइनान्जी", " शिजी (Shizi)" |
| बुँज्यावाद वा नोङ्गजिया | शु शिङ्ग , जी रैन | " शेन नोङ्ग", " कियान लाओ " |
| शिआओशुओ जिया वा उपन्यासवाद | यु चु, क्यु युआन, जि यु | " यु चु जी ", " ली साओ ", "चु जि", "गाओताङ्ग" |
| फाङ्ग जिजिया | कि बो , चुन यु यी |