गणेशमान सिंह
गणेशमान सिंह नेपाः याम्ह सर्वमान्य नेता व २०४६ सालया जनआन्दोलनया "कमाण्डर" खः । वय्कयात "लोहपुरुष" कथं सम्वोधन यायेगु नं या । वय्कलं थःगु जीवनय् राणाशासन व पञ्चायती शासन याना निगु अप्रजातान्त्रिक शासनया विरुद्धय् थी-थी कथं नेतृत्व यानादिल व नेपामिपिंत प्रजातन्त्र हयेगुलि यक्व ग्वहालि यानादिल।
जीवनी
[सम्पादन]गणेशमान सिंहया जन्म वि॰सं॰ १९७२, कार्तिक २४ गते अबु ज्ञानमान सिंह व मां सानुनानी श्रेष्ठया काय्या कथं जुगु ख: । वय्कःया अबु ज्ञानमान सिंह वय्कः मचाबले हे मदुगुलिं वय्कःयात वय्कःया अजा बडाकाजी सरदार रत्नमान सिंहं स्वयादिल।
राणा शासन विरोधी अभियान
[सम्पादन]वय्कलं थःगु प्राथमिक शिक्षा दरबार हाइ स्कूलय् कयादिल । दरबार हाइ स्कूलय् वय्कःयात राणातेत सम्मान मयागुलिं व राणातेगु न्ह्य:ने साइकल गया जूगुलिं लिकाना छ्वल । व धुंका वय्कलं म्याट्रिकुलेशन व आइ॰एस्सी॰ भारतया कलकत्तां यानादिल । भारतं नेपाः वये धुंका वय्कःया संगत गंगा लाल श्रेष्ठनाप जूवन । वय्कःया संगतय् हे वय्कलं प्रजा परिषदया सदस्यता कयादिल । अबले हे वय्कःया इहिपा मंगलादेवी सिंह नाप जूवन । वय्कःया इहिपाया निला हे मदुनिबिले वय्कःयात राजद्रोहया मुद्धा तया ज्यान सजायँया निंति राणातेसं झ्यालखानाय् तल । तर लिपा प्यम्ह सहिदतेत स्याना वय्कःयात आजीवन कैद व सर्वश्व हरणया सजायँ बीगु जुल ।
वय्कः प्यदँ तक्क राणातेगु झ्यालखानाय् यातना नया च्वनादिल । थ्व ई नेपालभाषा साहित्यया आधुनिक कालया जेल युग नं ख: । जेलय् वय्कलं शुक्रराज शास्त्रीया प्रभावं नेपालभाषाया छगू खँग्वः धुकू च्वेगु ज्या नं न्ह्यथनादिल । प्यदँ लिपा वय्कः जेलं बिस्युंवना भारतय् थ्यनादिल व वय्कलं न्ह्यथनादिगु सफू लिपा जेलय् हे तना वन । भारतया कलकत्ताय् वय्कलं विश्वेश्वर प्रसाद कोइराला नाप जाना नेपाली राष्ट्रिय कांग्रेस पार्टीया पलिस्था यानादिल । वय्कलं भारतय् जुयाच्वंगु स्वतन्त्रता संग्रामय् नं ब्वति कयादिल व महात्मा गान्धी, जवाहरलाल नेहरु, जयप्रकाश नारायण आदिया प्रभावय् लानादिल ।
वि॰सं॰ २००६स नेपाली राष्ट्रिय कांग्रेस व नेपाली प्रजातान्त्रिक कांग्रेसयात छधी याना नेपाली काँग्रेसया पलिस्था यायेगुलि नं वय्कःया तधंगु ल्हा: दु ।
वि॰सं॰ २००६स अब्लेया जुजु त्रिभूवनयात राणातेगु कब्जां पिने पाल्पाय् हयेतः सेनातेत भड्केयागु आरोपय् वय्कःयात थोरीया गुंइ राणातेसं ज्वन । राणातय् हाकिमतेत वय्कलं अमानार्थ खँग्वः छ्य्ला ("तँ" धका) खँल्हागुलिं राणातेसं वय्कःयात द्वछिक्व: (१,०००) कोर्रां दायेकल । उलि कोर्रा नया बेहोश जुया नं वय्कलं थगु आदर्श त्व:ता मदी । थ्व घटना धुंका वय्कःयात "लौह पुरुष" धका हनिगु यात । थ्व धुंका वय्कःयात २००७ साल तक्क राणातेसं झ्यालखानाय् कुना तल ।
प्रथम प्रजातान्त्रिक काल
[सम्पादन]२००७ सालया क्रान्ति सफल जुइधुंका वय्कः जेलं मुक्त जुयादिल । व धुंका पलिस्था जुगु सरकारय् वय्कः उद्योग तथा वाणिज्य मन्त्री जुयादिल । वि॰सं॰ २०१७ सालया नेपाःया न्हापांगु निर्वाचनय् वय्कलं येँया निर्वाचन लागा ल्या ३ नं निर्वाचित जुया निर्माण तथा यातायात मन्त्री जुयादिल ।
पञ्चायत काल
[सम्पादन]२०१७ साल, पौष १ गते जुजु महेन्द्रं सत्ता थःगु ल्हातय् कायेधुंका वय्कःयात सुन्दरीजल जेलय् कुनाबिल । वि॰सं॰ २०२५य् कारागारं पिहांवय्धुंका वय्कः भारतय् निर्वासित जुयादिल । वय्कलं भारतं हे प्रजातान्त्रिक पुनर्बहालीया कुतः विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला नापं यानादिल । २०३३ साल पौष १६ गते वय्कः विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला नापं राष्ट्रिय मेलमिलापया नीति कथं नेपाः लिहां बिज्यात । २०३८ सालया जुजु वीरेन्द्रं यानादिगु जनमतसंग्रहय् धांधली जुइधुंका वय्कः प्रजातन्त्रया निंति हानं न्हुगु ज्या यायेत कुतः यानादिल । व हे ईलय् वि॰सं॰ २०३९स विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाया देहावसान जुइधुंका वय्कलं कृष्ण प्रसाद भट्टराई व गिरिजा प्रसाद कोइराला नापं नेपाली काँग्रेस पार्टी व प्रजातन्त्रया आन्दोलन नेतृत्व यानादिल । वि॰सं॰ २०४५ साल, माघ ५गते वय्कलं कम्युनिस्ट पार्टी नाप छधी जुया आन्दोलन यायेगु निर्णय यानादिल। वि॰सं॰ २०४६, फाल्गुण ७ गते निसें वय्कलं थःगु हे छेँ चाक्सीबारीं जन आन्दोलनया घोषणा यानादिल । थ्व आन्दोलनया लिच्वः कथं वि॰सं॰ २०४६ चैत्र २६ गते प्रजातन्त्र पुनर्स्थापना जुल ।
निगुगु प्रजातान्त्रिक काल
[सम्पादन]प्रजातन्त्र पुनर्स्थापना जुइ धुंका वय्कःयात नेपाःया जुजु वीरेन्द्रं प्रधानमन्त्री जुइत इनाप यानादिल । तर वय्कलं जुजुया प्रस्तावयात अस्वीकार यासें थःम्ह् पासा कृष्णप्रसाद भट्टराईयात प्रधानमन्त्री दयेकादिल व थः प्रजातन्त्रया पहरेदार जुया च्वनादिल । वय्कःयात थन्यागु त्यागया निंति "सर्वोच्च नेता" धका हनिगु नं यात । वय्कःया पार्टी नेपाली कांग्रेसं प्रजातन्त्र वये धुंका बहुमत हल । तर बहुमत हयेधुंका नं वय्कःया आदर्श कथं कांग्रेसं ज्या यायेगु कुतः मयागुलिं वय्कलं कांग्रेस पार्टी हे त्वतादिल । अतः, मेगु निर्वाचनय् कांग्रेसं बहुमत हये मफत व नेकपा (एमाले) नं अल्पमतं चुनाव त्यात । नेपाःया राजनैतिक पार्टीतेसं आदर्श कायम यायेमफुगु ईले वय्कलं मचा प्रजातन्त्रयात खतरा दुगु धापू न्ह्यब्वयादिल । तर वय्कःया खँयात मनुतेसं मतलब मयात । फलस्वरुप, वय्कः मदय् धुंका, जुजु ज्ञानेन्द्रं हानं प्रजातन्त्रयात क्वत्येला शासन यात।
सिरपा
[सम्पादन]वय्कःयात लःल्हागु मू सिरपा थ्व कथं दु-
- युनाइटेड नेसन्स ह्युमन राइट एवार्द (थ्व सिरपा लःल्हाम्ह दक्कले न्हापांम्ह एसियामि वय्कः हे ख:)
- उ थान्त पिश एवार्द
राजनीतिइ प्रभाव
[सम्पादन]वय्क नेपामि राजनीती धैर्य, शौर्य व नैतिकताया प्रतिक जुयादिगु दु । वय्कलं निक्वः प्रजातन्त्र हयेत नेतृत्व याना, प्रजातन्त्र हयेत शारिरिक व मानसिक यातना फया, नेपाःयागु इतिहासय् हे दक्कले न्हापांगु शान्तिपूर्ण सफल आन्दोलनया नेतृत्व यानादिया, नापं प्रजातन्त्र वये धुंका छुं पद मकासें प्रजातन्त्रया पहरेदार जुया व थःगु आदर्शया निंति पार्टीयात हे त्व:ता नेपा:या राजनीतिइ छम्ह हनेबहम्ह व्यक्तित्व जुया क्यनादिल ।