हाम्मुरबी

हाम्मुरबी 𒄩𒄠𒈬𒊏𒁉
बेबिलनया जुजु हलिंया प्यकुंया जुजु
हम्मुराबी (दनाच्वंम्ह) शमाश (वा सम्भवतः मर्दुक )पाखें थःगु राजकीय चिं प्राप्त यानाच्वंगु।
King of the Old Babylonian Empire
Reign	c. 1792 – c. 1750 BC (MC)
Predecessor	सिन-मुबल्लित
Successor	सम्सु-इलुना
Born	c. 1810 BC बेबिलन
Died	c. 1750 BC (aged 59–60) बेबिलन
Issue	सम्सु-इलुना

हाम्मुरबी (पुलांगु बेबिलोनियन अक्काडियन : 𒈬𒊏𒁉 , रोमानिकृत: Ḫâmmurapi) प्राचीन मध्य पूर्वया छम्ह जुजु ख। वय्कः​​​​​​​​​ पुलांगु बेबिलोनियन साम्राज्यया ६म्ह अमोरी जुजु ख। वय्कः स्वया न्ह्यः वय्कःया अबु, सिन-मुबल्लित जुजु जुया च्वन। वय्कःया अबुया उसाँय् मभिना वंगुलिं राजीनामा बियादिल व हाम्मुरबी जुजु जुयादिल। वय्कःया शासनकालय् वय्कलं लार्सा , एश्नुन्ना व मारी नगर-राज्यत त्याकादिल। वय्कलं अश्शूरया जुजु इश्मे-दागन प्रथमयात सत्ताच्युत यानादिल व इश्मे-दागनया काय् मुत-अश्कुरयात कर पुलेत बाध्य यानादिल, गुकिलिं लगभग फुक्क मेसोपोटामियायात बेबिलोनियन शासनय् हल।

हाम्मुरबीयात हाम्मुरबीया संहिता जारी याःगुलिं दकलय् अप्व म्हसीकिगु या। थ्व संहितायात वय्कलं बेबिलोनया न्यायया द्यः शमाशपाखें प्राप्त जूगु दाबी यानादिल। थ्व संहिता स्वया न्हापाया सुमेरियन कानून संहिता (गथेकि उर-नाम्मू संहिता)य् अपराधया पीडितयात क्षतिपूर्ति बीगुलिइ केन्द्रित जुयाच्वन। हाम्मुरबीया कानूनय् धाःसा अपराधीयात दण्ड व शारीरिक सजाय बीगुलिइ अप्वः बः बियातल। थथे थ्व संहिता दण्ड बीगु न्हापांगु कानून संहिताय् छगू खः। थुकी प्रत्येक अपराधया निंतिं विशिष्ट सजायया निर्धारण यानातःगु दुसा निर्दोषताया अनुमान स्थापित यायेगु न्हापांगु संहिताय् लाः। अन्याय जूम्ह मनूयात प्रतिशोधया रुपय् छु यायेगु अनुमति दु धैगु खँ नं थ्व संहिताय् च्वयातःगु दु। तोराहय् दुगु मोसेसया नियम व हाम्मुरबीया संहिता यक्वं ज्वःलाःगु दु।

हाम्मुराबीयात थःगु हे जीवनकालय् यक्वसिनं द्यःया रुपय् नालाःकाल। वय्कःया मृत्यु धुंका हाम्मुरबीयात छम्ह महान विजेताया रुपय् सम्मान यात। वय्कःयात सभ्यता न्यंकादिम्ह व सकल जातियात बेबिलोनियनतेगु राष्ट्रिय द्यः मर्दुकयात मानेयायेत बाध्य याम्ह जुजुया कथं म्हसीकल। लिपा वय्कःया सैन्य उपलब्धि स्वया नं वय्कःयात न्हापांम्ह आदर्श कानुनदाताया रुपय् म्हसीकिगु जुयावन। लिपांगु मेसोपोटामियाया निंतिं हाम्मुरबीया शासनकाल तापाःगु अतीतय् जूगु सकल घटनाया निंतिं सन्दर्भकाल जूवन। वय्कलं दयेकादीगु साम्राज्य धराशायी जुइधुंका नं वय्कःयात छम्ह नमूना शासकया रुपय् सम्मान यानातल व निकट पूर्वया यक्व जुजुतेसं वय्कःयात पुर्खाया रुपय् दाबी यात। हम्मुराबीयात पुरातत्वविद्तेसं १९गू शताब्दीया अन्तय् पुनः लुइकल व वयां लिपा कानूनया इतिहासय् छम्ह महत्त्वपूर्ण व्यक्तिया रुपय् स्थापित जुल।

हाम्मुरबी संहिता

हाम्मुरबीया संहिताया शिलापत्र, लुभ संग्रहालय, पेरिसय्

हम्मुराबीया संहिता थी थी विषययात कयाः २८२ कानूनया संग्रह खः। थ्व दकलय् न्हापांगु म्वानाच्वंगु कानून संहिता मखु। तर, अपराधया पीडितयात क्षतिपूर्ति बीगुलिइ ध्यान केन्द्रित यायेगु पलेसा अपराधीयात शारीरिक सजाय बीगुलिइ केन्द्रित जूगुलिं थ्व संहिता विश्व राजनीति व अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धय् अप्व प्रभावशाली साबित जूगु संहिता ख। थ्व हानं न्हापांगु कानून संहिताय् छगू ख गुकिलिं छम्ह अन्याय जूम्ह मनुयात प्रतिशोधया रुपय् छु याये दइ धइगु प्रतिबन्ध तःगु दु। थ्व निर्दोषताया अनुमानया विचाः दूगु दकलय् न्हापांगु संहिताया दसु खः। थ्व संहिताय् अभियुक्त व आरोपीयात प्रमाण बीगु अवसर बियातःगु दु। संहिताया संरचना तसकं विशिष्ट दु, गुकिलि प्रत्येक अपराधयात छगू निर्दिष्ट सजाय बियातःगु दु। यक्व अपराधया दण्ड कथं मृत्यु, शारिरिक क्षति, वा लेक्स टालिओनिस (Lex Talionis) दर्शनया छ्येलेज्या (" मिखाया निंतिं मिखा, वाया निंतिं वा") छ्यलातःगु दु।

हाम्मुरबीया संहितायात छगू शिलापत्रय् च्वयाः वय्कःया राज्यया सार्वजनिक थासय् सकसिनं नियम स्वयेफकः तःगु खः। यद्यपि वय्कःया शासनकालय् साक्षर मनूत म्हो जक दु धैगु अनुमान दु। थ्व शिलापत्र लिपा एलामितेसं लुटे याना थःगु राजधानी सुसाय् यंकल। लिपा, सन् १९०१य् इरानय् थ्व शिलापत्र हाकनं लुयावःगु ख व आः पेरिसया लुभ संग्रहालयय् दु। हाम्मुरबीया संहिताय् २८२गु नियम दु, गुकियात च्वमितेसं १२गु ट्याब्लेट (चाःया सफू)य् च्वयातःगु दु। न्हापाया कानून स्वया पृथक थ्व संहिता बेबिलोनया न्हिथंया भाषा अक्कादियन भासं च्वयातःगु ख। अथे जुया थ्व संहिता नगरय् च्वंम्ह सुं नं साक्षर मनुखं ब्वनेफत। थ्व ईले अक्कादियन भाषां सुमेरियन भाषाया थासय् प्रचलित भाषाया थाय् काल, व हाम्मुरबीं भाषा सुधार न्ह्याकाः अक्कादियन भाषायात थ्व ईले दकलय् साधारण भाषा दयेकल। शिलापत्रया च्वय् च्वंगु छगू किपालय् हम्मुराबीयात बेबिलोनियाया न्यायया द्यः शमाशपाखें कानून प्राप्त जूगु क्यनातःगु दु व भूमिकाय् धयातःगु दु कि हम्मुराबीयात शमाशं कानूनयात जनताया न्ह्यःने हयेत ल्यःगु खः।

हाम्मुरबीयात कानून दयेकीम्ह मनूया कथं नांजाःगुलिं वय्कःया चित्रण हलिंन्यंकया कानून भवनय् खनेदइ। संयुक्त राज्य अमेरिकाया क्यापिटलय् च्वंगु अमेरिकी प्रतिनिधिसभाया चेम्बरय् मार्बलया बेस-रिलिफय् चित्रण यानातःगु २३ म्ह कानुनदातात मध्ये हाम्मुराबी नं छम्ह खः। एडोल्फ वेनम्यानया छगू फ्रिज(Frieze)य् "इतिहासया महान कानून दयेकिपिं" मनूतेगु मूर्तिइ हाम्मुरबीयात चित्रण यानातःगु दु। थ्व फ्रिज अमेरिकी सर्वोच्च अदालतया भवनया दक्षिणी पःखालय् दु।

स्वयादिसँ

• मध्य पूर्व