भारत

भारत गणराज्य
Bhārata Gaṇarājya
भारत गणराज्य

ध्वांय Emblem
म्ये: "जन गन मन" listen
भारतयागु नक्सा भारतयागु नक्सा
राजधानी	न्हु दिल्ली 28°34′N 77°12′E
तधंगु सहर	मुम्बई
औपचारिक भाय	हिन्दी, English + 21 other official languages
सरकार	संघीय गणतन्त्र
- President	A.P.J. Abdul Kalam
- Prime Minister	मनमोहन सिंह
स्वतन्त्रता	from the UK
- घोषणा	अगस्ट १५ १९४७
- गणतन्त्र	ज्यानुवरी २६ १९५०
क्षेत्रफल
- फुकं	3,166,414† किमि² (7th)
	(1,222,559 वर्ग माइल)
- लयागु प्रतिशत (%)	9.56
जनसंख्या
- 2005 एस्टिमेटेड	1,103,371,000 (2nd)
- 2001 सेन्सस्	1,027,015,248
- जनघनत्व	329/किमि² (31st) (852/वर्ग माइल)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (पि पि पि)	2006 एस्टिमेट
- फुकं	$4.042 trillion (3rd)
- प्रति छ्यं	$3,700 (117th)
मुद्रा	भारतीय रुपी (₨) (INR)
ई क्षेत्र	IST (UTC+5:30)
- वर्खा (DST)	not observed (UTC+5:30)
इन्टरनेट TLD	.in
कलिंग कोड	+९१
† Includes only Indian-administered territory.

भारत छगु दक्षिण एसियाली देय् ख। थ्व देय्‌य् प्राचीन भारतीय सभ्‍यताया यक्व थाय् ला। थ्व देय् हलिमया दक्ले तःधंगु प्रजातान्त्रिक देय् ख। थ्व देय् चीन धुंका दक्ले अप्व जनसंख्या दुगु देय् ख। क्षेत्रफलया आधारय् थ्व देय् ७गु दक्ले तधंगु देय् ख।

भूगोल

भौगोलिक कथं हिमालय नं भारतीय पेनिसुलायात मध्य एसिया स्वया बायातगु दु। थ्व देय्‌या पूर्वय् बंगालया खाडी, पश्चिमय् अरब सागर व दक्षिणय् भारतीय महासागर ला।

थ्व देय् पूर्ण रूपय् उत्तरी व पूर्वी गोलार्धय् ला। थ्व देय्‌ ८°४' व ३७° ६' १ अक्षांश उत्तर, व ६८°७' व ९७°२५' पूर्व देशान्‍तरय् ला । थ्व देय्‌या स्‍थायी ई लागा जी एम टी + ०५:३० ख। थ्व देय्‌या क्षेत्रफल ३.३ मिलियन वर्ग किलोमिटर दु। थ्व देय्‌या टेलिफोन कोड +९१ ख। थ्व देय्‌या समुद्रतट ७,५१६.६ किलोमिटर दु गुकिलि मू भूमि, लक्षद्वीप, व अण्‍डमान व निकोबार द्वीपसमूह नं निनातगु दु।

सीमाया देय्‌त

थ्व देय्‌या सीमाय् लाःगु देय्‌तः थ्व कथं दु:

• उत्तर पश्चिम : अफगानिस्तान व पाकिस्तान,
• उत्तरः चीन, नेपाः व भूटान,
• पूर्वः म्‍यान्मार
• पश्चिम बंगालया पूर्वय् व उत्तरपूर्वी रज्यया पश्चिमय्: बंगलादेश।

श्रीलंका भारतया समुद्रया संकीर्ण नहरं बायातगु दु। थ्व पाल्‍क स्‍ट्रेट व मनारया खाडी नं देकातगु दु।

जलवायु

भारतया जलवायुयात मू कथं उष्‍णकटिबंधीय मनसूनया कथं काय्‌छिं । थ्व देसे प्यंगु मू मौसम दु

(१) चिकुला (डिसेम्बर-फेब्रुवरी),

(२) ताहा ला (मार्च-जुन),

(३) दक्षिण पश्चिम मनसूनया मौसम (जुन-सेप्टेम्बर) व

(४) मनसून पश्‍च मौसम (अक्टोबर-नोभेम्बर)।

आन्तरिक भूगोल

थ्व देय्‌यात भौतिक भूभागया कथं ४गु मू भूमिय् बाय् छिं। थ्व खः

• ग्रेट माउन्‍टेन जोन,
• गंगा व सिंधु दथुया ख्यः,
• मरुभूमि क्षेत्र व
• दक्षिणी पेनिन्सुला।

प्राकृतिक संसाधन

थ्व देय्‌या मू प्राकृतिक स्रोत ह्येंग्वा, न अस्यक, म्यान्गानिज अस्यक, माइका, बक्‍साइट, पेट्रोलियम, टाइटानियम अयस्‍क, क्रोमाइट, प्राकृतिक ग्यांस, म्याग्नेसाइट, चून लोंह, अराबल ल्यान्डड, डोलोमाइट, माऊलिन, जिप्‍सम, अपादाइट, फोसफोराइट, स्‍टीटाइल, फ्लोराइट आदि ख।

खुसि

भारतया मू खुसि थ्व कथं दु-

• कालिंदी
• कावेरी
• कोशी
• कृष्णा
• गोदावरी
• गंगा
• गंडक
• घाघरा
• चम्बल
• चेनाब
• झेलम
• दामोदर
• नर्मदा
• ताप्ती
• बेतवा
• पद्मा
• फल्गू
• बागमती
• ब्रह्मपुत्र
• भागीरथी
• महानदी
• महानंदा
• यमुना
• रावी
• व्यास
• सतलुज
• सरस्वती नदी
• सरयू
• सिन्धु नदी
• सुवर्णरेखा
• हुगली

राज्य व केन्द्रशासित प्रदेश

वर्तमानय् भारत २९गू राज्य तथा ७गू केन्द्रशासित प्रदेशय् विभक्त दु। सकल राज्यय् निर्वाचित स्वतन्त्र सरकार दु धाःसा केन्द्रशासित प्रदेशय् केन्द्रं नियुक्त प्रबन्धनं शासन याइ। पण्डिचेरी व दिल्लीइ धाःसा लोकतांत्रिक सरकार दु।

भारतया राज्यतेगु नां थ्व कथं दु- (कोष्टकय् राजधानीया नां बियातःगु दु)

अरुणाचल प्रदेश (इटानगर) असम (दिसपुर) उत्तर प्रदेश (लखनऊ) उत्तराखण्ड (देहरादून) ओड़िशा (भुवनेश्वर) आंध्र प्रदेश (हैदराबाद) कर्नाटक (बंगलोर) केरल (तिरुवनंतपुरम) गोआ (पणजी) गुजरात (गांधीनगर) छत्तीसगढ़ (रायपुर) जम्मू व कश्मीर (श्रीनगर/जम्मू) झारखंड (रांची) तमिलनाडु (चेन्नई)

तेलंगाना (हैदराबाद) त्रिपुरा (अगरतला) नागालैंड (कोहिमा) पश्चिम बंगाल (कोलकाता) पंजाब (चंडीगढ़†) बिहार (पटना) मणिपुर (इम्फाल) मध्य प्रदेश (भोपाल) महाराष्ट्र (मुंबई) मिज़ोरम (आइजोल) मेघालय (शिलांग) राजस्थान (जयपुर) सिक्किम (गंगटोक) हरियाणा (चंडीगढ़†) हिमाचल प्रदेश (शिमला)

केन्द्रशासित प्रदेश

अंडमान व निकोबार द्वीपसमूह(पोर्ट ब्लेयर) चंडीगढ़†* (चंडीगढ़) दमन व दीव* (दमन) दादरा व नागर हवेली* (सिलवासा) पॉण्डिचेरी* (पुडुचेरी) लक्षद्वीप* (कवरत्ती) दिल्ली (न्हू दिल्ली)

† चंडीगढ केन्द्रशासित प्रदेश ख। थ्व पञ्जाब व हरियाणा राज्यया राजधानी ख।

वातावरण

थ्व देय्‌या मू प्राकृतिक आपदा मनसूनी बाढी, फ्लेश बाढी, भूकम्‍प, चलः, सुख्खा आदि ख। थ्व देय्‌या मू वातावरणीय चुनौतीइ वायु प्रदूषण नियंत्रण, ऊर्जा संरक्षण, ठोस अपशिष्‍ट प्रबंधन, तेल व ग्यांस संरक्षण, वन संरक्षण, आदि ला।

जनसंख्या

भारतया जनसंख्‍या १ मार्च, २००१ कथं १,,०२८ मिलियन (५३१.१ मिलियन मिजं व ४९६.४ मिलियन मिसा) ख। थ्व देय्‌या जनसंख्‍या वृद्धि दर १.९३ प्रतिशत ख। थ्व देय्‌या जन्‍म दर २४.८ व मृत्यु दर ८.९ ख।

थनया संम्‍भावित जीवन दर : ६३.९ दं (मिजं) ६६.९ दं (मिसा) ख। थ्व देय्‌या लिंग अनुपात २००१या जनगणना कथं ९३३ ख।

धर्म

दं २००१या जनगणना कथं ८०.५ प्रतिशत जनसंख्यां हिन्दू धर्म हनि धाःसा १३.४ प्रतिशत जनसंख्‍यां मुस्मां धर्म हनि। थ्व धुंका ख्रिस्टी, सिख, बौद्ध, जैन व मेमेगु धर्म वै।

भाषा

स्वयादिसँ-भारतयागू भाषात
भारतया संविधानं २२ राष्‍ट्रीय भाषातेत मान्‍यता बियातगु दु गुकिलि हिन्‍दी संघया राजभाषा ख। थ्व अतिरिक्त ८४४ मेमेगु भाषा देय्‌या थी-थी थासय् छ्येलिगु या। भारत यागू मू भाय्:-

• असमिया
  
• बंगाली
  
• बोडो
  
• डोगरी
  
• गुजराती
  
• हिन्दी
  
• कन्नड़
  
• कश्मीरी
  
• कोंकणी
  
• मैथिली
  
• मलयालम
  
• मणिपुरी
  
• मराठी
  
• नेपाली
  
• उड़िया
  
• पंजाबी
  
• संस्कृत
  
• संथाली
  
• सिंधी
  
• तमिल
  
• तेलुगू
  
• उर्दू