बय्बायिन लिपि

Baybayin
ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔
Baybayin; ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔
	सुलात तगालोग वा तगालोग लिपि
प्रकार	अबुजिदा
भाषा	तगालोग, बिसयन भाय्,; सम्बल भाय्, इलोकानो भाय्,; कपम्पङान भाय्, बिकोल भाय्,; पङासिनान भाय्, संस्कृत
समयावधि	१४ निसें १९ शताब्दी ; सीमित आधुनिक छ्यला
परिवार	Egyptian Proto-Sinaitic Phoenician Aramaic ब्राह्मि लिपि Tamil-Brahmi script पल्लभ लिपो कावी लिपि Baybayin; ; ; ; ; ; ; ;
कचा लिपि	Buhid script; Hanunuo script; Kulitan; Tagbanwa script;
फुकि लिपि	बाली लिपि; Batak script; Javanese script; Lontara script; Makasar script; Sundanese script; Ulu scripts Rejang script; ;
ISO 15924	Tglg, 370
दिशा	Left-to-right
युनिकोद एलियास	Tagalog
युनिकोद रेन्ज	U+1700–U+171F
	Note: This page may contain IPA phonetic symbols.

बय्बायिन (ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔), गुकियात आकाझाका रुपय् त्रुटिपूर्वक अलिबाता नं धाइ, छगू फिलिपिन लिपि ख गुकियात १६गु व १७गु शताब्दीइ मू रुपं लुजोनय् तगालोग व म्हो मात्राय् भिसयन भाषा, कम्पाम्पाङान, इलोकानो, व मेमेगु यक्व भाय् च्वयेत व्यापक रुपं छ्येलिगु या।

बय्बायिन ब्राह्मि लिपिया परिवार दुनेया छगू अबुगिदा लिपि ख। थुकिया छ्येलेज्या बुलुहुँ स्पेनिश शासनया इलय् ल्यातिन आखलं प्रतिस्थापन यात। यद्यपि, थ्व लिपि फिलिपिन्सय् सीमित मात्राय् आधुनिक छ्येलाय् खनेदु। थ्व लिपि सन् १९९८ निसें बुहिद, हनुनू, व तगबनवा लिपि नापं तागालोग ब्लकया रुपय् युनिकोडय् एन्कोड यानातःगु दु। ^[६] मनिलाय् च्वंगु सान्तो टोमस विश्वविद्यालयया अभिलेखालयय् बाय्बायिन लिपिइ च्वयातःगु आःया च्वसुया दकलय् तःधंगु च्वखँमुना दु। ^[७] ^[८] ^[९]

फिलिपिन्सय् बय्बायिनया आधुनिक छ्यलाबुला अप्वया वःगु खनेदूगु दु । थौंकन्हय् बय्बायिनयात प्रायः सांस्कृतिक व हिसिया निंतिं छ्यलिगु या, गथेकि कला, स्नातकया दसु-भ्वं, ट्याटु, व लोगोय्। सरकारी निकाय, फिलिपिन्सया नोट व पासपोर्टया लोगोय् नं थ्व चित्रण यानातःगु दु। थ्व त्वताः न्हूगु पुस्तायात बाय्बायिन स्यनेगु आज्जुं शैक्षिक कुतः व ज्याकुथि नं दयावःगु दु। बाय्बायिनयात कयाः चेतना व रुचि अप्वयेकेत सामाजिक संजालं नं तःधंगु भूमिका म्हितूगु दु । कलाकार, शिक्षाविद् व उत्साहीतेसं थ्व प्लेटफर्म छ्येला लिपिया बारेय् ट्युटोरियल, कलाकृति व ऐतिहासिक तथ्यत शेयर याइ, गुकिलिं न्हुगु पुस्ताया दथुइ रुचि ब्वलंकी। ^[१०] ^[११] ^[१२] लिपियात मान्यता बीगु व ल्याटिन वर्णमालाया नापनापं थुकिया छ्यलाबुलायात पुनर्जीवित यायेगु विधेयकयात कांग्रेसं बारम्बार बिचाः याःगु दु । ^[१३]

खँग्वःया खँ

बय्बायिन खँग्वःया तगालोग भासं अर्थ "च्वयेगु" ख। थ्व लिपियात म्हसीकेतयायेत थ्व खँग्वःया दकलय् न्हापांगु ज्ञात छ्येलेज्या पेद्रो सान बुएनाभेन्चुराया भोकाबुलारिओ दे ला लेंगुआ तागाला (१६१३)य् बय्बायिनया रुपय् जूगु खनेदु। ^[१४] थ्व नापं, पाकाएन दे मेयोबोक (१६८१)या प्रमाणीकरणय् समुदायया प्रमुखतेसं थ्व लिपियात सुलात तागालोग धका धाःगु ख। ^[१५] न्हापाया स्पेनिश विवरणय् सामान्यतया बय्बायिनयात “तागालोग आखः” वा “तागालोग च्वखँ” धकाः धायातःगु दु। थ्व लिपि थौं दकलय् अप्व baybáyin कथं म्हसीकिगु या। थ्व लिपिया थी-थी स्थानीय नां नं दु—गथेकि विसायनतेगु दथुइ “बदलित” वा “कुदलित-काबदलित”, इलोकानोतेगु दथुइ “कुर्दितन” वा “कुर-इतन”, कापाम्पाङानतेगु दथुइ “कुलितान”, व बिकोलानो दथुइ "बासाहान”। ^[१६] ^[१७]

ऐतिहासिककथं, अलिबाता खँग्वः बय्बायिनया पर्यायवाचीकथं छ्यलाबुलाय् वःगु दु। ^[१८] ^[१९] अलिबाता छगू न्हुखँग्वः ख गुकियात दकलय् न्हापां सन् १९१४इ दयेकूगु ख, सम्भवतः थ्व लिपि अरबी लिपिं वःगु ख धका मखुगु धारणाया अन्तर्गतय् । अथे जुया थ्व नां वःगु ख। ^[२०] अप्वः आधुनिक विद्वानतसें अलिबाता खँग्वःयात पाय्छि मजूगु धकाः स्वीकार याइ। ^[२०] ^[२१]

उत्पत्ति

बय्बायिनया उत्पत्ति विवादित दु व थुकिया उत्पत्तिया बारेय् यक्व सिद्धान्तत दु।

बृहत भारतया प्रभाव

ऐतिहासिक रूपं दक्षिण पूर्व एसिया प्राचीन भारतया सांस्कृतिक प्रभावय् लाःगु खनेदु, गन थाइल्याण्ड, इन्डोनेसिया, मलेसिया, सिंगापुर, फिलिपिन्स, कम्बोडिया व भियतनामय् यक्व शताब्दीतक्क असंख्य भारत प्रभावित राज्य व साम्राज्यत दयाच्वन। थ्व थासय् भारतीय संस्कृतिया प्रभावयात भारतीयकरणया खँग्वः बियातःगु ख। ^[२२] फ्रान्सेली पुरातत्वविद् जर्ज कोएड्सं थुकियात छगू संगठित संस्कृतिया विस्तारया रुपय् परिभाषित यानादिल गुकिया आधार भारतीय मूलया राजवंश, हिन्दू धर्म व बुद्ध धर्म व संस्कृत भाषाया भारतीय उत्पत्तिइ दयेकूगु खः। ^[२३] थ्व खँ दक्षिण पूर्व एसियाया भारतीयकरण, दक्षिण पूर्व एसियाय् हिन्दू धर्म व दक्षिण पूर्व एसियाय् बुद्ध धर्मया प्रसारय् खनेदु। भारतीय आदरार्थी पद मलेय, थाई, फिलिपिनो व इन्डोनेसियन हनेबहःगु खँग्वलय् खनेदु। ^[२४] थुकिया दसुइ राजा, रानी, महर्लिका व दतू ला, गुकियात भारतीय संस्कृतिं मलेय व श्रीविजय साम्राज्यया माध्यमं फिलिपिन्सय् संचार याःगु खः । ^{[ ]} भारतीयतेसं पेशेवर ज्याकःमि, बनेज्यामि, पुज्यामि व ल्वामि रुपय् थन्याःगु देसय् मू भूमिका म्हितल। ^[२५] ^[२६] ^[२७] ^[२८] शिलालेख स्वयेगु खःसा चम्पा व मलय द्वीपपुचलय् थ्यंपिं दकलय् न्हापाया भारतीय बासिन्दा पल्लव राजवंशं वःगु जुइमा, छाय् धाःसा इमिसं थःगु पल्लव लिपि थः नापं हल व थ्व लिपि दकले पुलांगु शिलालेखय् खनेदु। जाभाया दकलय् न्हापांगु शिलालेख पल्लव लिपिलिसे पाय्छि जुइक ज्वःलाः। ^[२५] भारतीय लिपिया अंगीकरणया प्रथम चरणय् भारतीय भाषाय् स्थानीय रुपं शिलालेख दयेकूगु खः। निगूगु चरणय् स्थानीय दक्षिण पूर्व एसियाली भाषात च्वयेगु निंतिं लिपिया छ्यलाबुला याःगु खः। स्वंगूगु चरणय् लिपिया स्थानीय स्वरुपया विकास जुल। ८गु शताब्दी तक्क लिपि विचलन जुया क्षेत्रीय लिपिइ ब्वथला वन। ^[२९]

आइसाक तेलरं बय्बायिन ८गु शताब्दी स्वया छुं ई न्ह्यः बंगालया तटं फिलिपिन्सय् दुहां वःगु ख धैगु प्रमाणित यायेगु कुतः यानादीगु दु। थन्यागु स्वापू क्यनेगु कुतःया झ्वलय् तेलरं किस्तना व आसामया आखः गथेकि g, k, ng, t, m, h, व u या ग्राफिक प्रतिनिधित्व न्ह्यब्वयादिल, गुगु बय्बायिन या समान सःया आखः थें च्वं। फ्लेचर गार्डनरं तर्क बियादीगु दु कि फिलिपिन लिपिइ ब्राह्मी लिपि नाप "तसकं तःधंगु समानता" दु, गुकियात तिएच पार्दो दे तावेरा नं समर्थन यानादिल। क्रिस्टोफर मिलरया कथं, बय्बायिन अन्ततः गुजराती लिपिया मूलया जुइगु खँया निंतिं दसि बल्लाःगु खनेदु।

कावी

कावी लिपिया उत्पत्ति जाभाय् जुल। थ्व लिपि पल्लव लिपिं वःगु ख ^[२५] व थ्व लिपि समुद्री दक्षिण पूर्व एसियाया यक्व थासय् छ्येलातःगु दु। लगुना कपरप्लेट शिलालेख फिलिपिन्सय् लुयावःगु दकलय् न्हापांगु ज्ञात लिखित दस्तावेज ख। थ्व छगू वैधानिक दसिं खः गुकी शक सम्बत ८२२ या अंकित तिथि दु, गुगु ई. २१ अप्रिल ९०० नाप स्वापू दूगु दिं ख। थ्व कावी लिपिइ पुलांगु मलय भासय् च्वयातःगु ख गुकिलि संस्कृतया यक्व त्याः-खँग्वः व छुं गैर-मलय खँग्वःया तत्त्व दु गुकिया स्रोत पुलांगु जाभा व पुलांगु तागालोग दथुइ अस्पष्ट दु। कावी लिपिया निगुगु दसु बुटुआन आइभरी सीलय् खने दु। थ्व दसु सन् १९७०या दशकय् लुयावःगु व ९गु व १२गु शताब्दीया दथुइ जूगु दयेकूगु ख। थ्व छगू प्राचीन छाप खः गुकि बुतुआनया छगू पुरातात्विक थासय् लुयावःगु खः। थुगु सिलयात राष्ट्रिय सांस्कृतिक निधि घोषणा याःगु दु । सीलय् शैलीबद्ध कावी भासं बुतवन खँग्वः च्वयातःगु दु। आः थ्व आइभरी सील फिलिपिन्सया राष्ट्रिय संग्रहालयय् तयातःगु दु । ^[३०] अथे जूगुलिं छगू परिकल्पनां कावी फिलिपिन्सय् च्वज्याया दकलय् न्हापांगु प्रमाणिकरण जूगुलिं, अले बय्बायिन कावीपाखें वःगु जुइफूगु खँ कनि।

दक्षिण सुलावेसी लिपि

डेभिड डिरिन्जरं मलेय द्वीपसमूहया लिपिया उत्पत्ति भारतय् जूगु मतयात स्वीकार यासें च्वयादिल कि दक्षिण सुलावेसी लिपि कावी लिपिपाखें वःगु ख, सम्भवतः सुमात्राया बाताक लिपिया माध्यमं । फिलिपिन लिपि, डिरिन्जरया कथं, सम्भवतः सुलावेसीइ बुगिनीज आखःया माध्यमं फिलिपिन्सय् हःगु ख। ^[२५] स्कटया कथं, baybayin 'या तत्काल पुर्खा दक्षिण सुलावेसी लिपि जूगुया तसकं तःधंगु सम्भावना दु व सम्भवतः पुलांगु मकास्सर वा समान लिपि थ्व लिपिया निकट पुर्खा ख। थ्व खँ baybayin लिपिइ लिपांगु व्यंजन बाय् स्वर रद्द याइगु चिं मदुगुलिं आधारित जूगु खः। दक्षिण सुलावेसी भाषाय् सिलेबल-अन्तिम व्यंजनया निश्चित धलः दु व बुगी व मकासर लिपिइ थुकियात प्रतिनिधित्व याइमखु। baybayin लिपिइ लिपांगु व्यंजन चिं मदुगुया दकलय् सम्भावित व्याख्या थुकिया प्रत्यक्ष पुर्खा दक्षिण सुलावेसी लिपि जुगुलिं जुइफूगु धैगु छुं विज्ञतेगु मत दु। सुलावेसी फिलिपिन्सया प्रत्यक्ष दक्षिणय् ला व निगु देय् दथुइ व्यापारिक मार्गया प्रमाण दु। बुगिस-मकास्सर लिपि दक्षिण सुलावेसीइ ई. १४०० स्वया न्ह्यः मखुगुलिं बय्बायिन १५गू शताब्दी धुंका फिलिपिन्सय् विकास जूगु जुइमाः धैगु धारणा दु।

चाम लिपि

बय्बायिन फिलिपिन्सय् समुद्रसं चम्पा राज्य जुया वःगु जुइफु। जेफ वेद (Geoff Wade) कथं बय्बायिन आखः "ग", "ङ", "प", "म", "य" व "स"तेत भारतीय आखः स्वया नं चाम आखः नाप स्वाना थुइकेछिं। वेद (Wade) कथं बय्बायिन लिपिया कावी लिपि स्वया नं मेमेगु दक्षिण एसियामि लिपिनाप नापंया स्वापू दु। वेदया कथं लगुना ताम्रपत्र च्वखँ (Laguna Copperplate Inscription)या आधारय् निश्चित कथं कावी लिपिं बय्बायिन बुयावःगु धायेमछिं छाय्धाःसा थ्व ताम्रपत्रय् बय्बायिनय् मदूगु लिपांगु बाआखः खनेदु गुकि बय्बायिनय् धाःस मदु।^[३१]

थ्व नं स्वयादिसँ

फिलिपिनो अर्थोग्राफी
- सुयात
  - बुहिद लिपि
  - हनुनोओ लिपि
  - तागबंवा लिपि
  - कुलितान
  - बसाहं
कावी
- लगुना सिजःपत्र शिलालेख
- बुटुआन सिल्भर पालिओग्राफ
- बुतुआन आइभरी सील

तगालोग भाषा
- पुलांगु तगालोग

पिनेया स्वापू

नोट

लिधंसा

↑ Morrow, Paul (7 April 2011). Baybayin Styles & Their Sources.
↑ Borrinaga, Rolando O. (22 September 2010). In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (An Article on the Calatagan Pot).
↑ Template:Webarchive
↑ The Decline of the Baybayin Script During the Early Spanish Period and the Spanish Effort for its Preservation (1593-1703).
↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named artedelalengatagalog
↑ Brennan, Fredrick R. (18 Jul 2018). The baybayin "ra"—ᜍ its origins and a plea for its formal recognition.
↑ UST Archives.
↑ Lao, Levine. "UST Collection of Ancient Scripts in 'Baybayin' Syllabary Shown to Public", 2012-01-15.
↑ Kabuay, Kristian (2012-01-16). UST Baybayin Collection Shown to Public.
↑ Admin, HAPI (2022-08-17). Baybayin: How This Ancient Pinoy Script's Legacy Lives On.
↑ chloe (2024-08-26). The Art of Filipino Baybayin Script: History, Revival, and Cultural Importance.
↑ Camba, Allan (2021). "Baybayin: The Role of a Written Language in the Cultural Identity and Socio-Psychological Well-Being of Filipinos".
↑ House of Representatives Press Releases.
↑ San Buenaventura, Pedro (1613). Vocabulario de Lengua Tagala.
↑ TopTen.ph (2017-08-28). Top 10 Samples of old writings in the Philippines.
↑ Lisboa, Maŕcos de, "Vocabulario de la Lengua Bicol", Vocabulario de la Lengua Bicol
↑ Morrow, Paul. Baybayin - The Ancient Script of the Philippines.
↑ Halili 2004.
↑ Duka 2008.
↑ ^२०.० ^२०.१ Morrow, Paul (2002). Baybayin: The Ancient Script of the Philippines.
↑ de los Santos, Norman (2015), "Philippine Indigenous Writing Systems in the Modern World"
↑ Acharya, Amitav (n.d.), The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations, <http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf>. Retrieved on ३ अप्रिल २०१८
↑ Coedes, George (1967). The Indianized States of Southeast Asia.
↑ Sagar 2002.
↑ ^२५.० ^२५.१ ^२५.२ ^२५.३ Diringer 1948.
↑ Lukas, Helmut (n.d.), Theories of Indianization Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia), <https://www.academia.edu/4803585>
↑ Krom, N.J. (1927). Barabudur, Archeological Description.
↑ Smith, Monica L. (1999). ""Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E".
↑ Court, Christopher (1996). The World's Writing Systems.
↑ Butuan Ivory Seal.
↑ "On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts".

[pmorrowchart-1] Morrow, Paul (7 April 2011). Baybayin Styles & Their Sources.

[PG1-2] Borrinaga, Rolando O. (22 September 2010). In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (An Article on the Calatagan Pot).

[3] Template:Webarchive

[4] The Decline of the Baybayin Script During the Early Spanish Period and the Spanish Effort for its Preservation (1593-1703).

[artedelalengatagalog-5] Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named artedelalengatagalog

[6] Brennan, Fredrick R. (18 Jul 2018). The baybayin "ra"—ᜍ its origins and a plea for its formal recognition.

[ustwebsite-7] UST Archives.

[baybay-8] Lao, Levine. "UST Collection of Ancient Scripts in 'Baybayin' Syllabary Shown to Public", 2012-01-15.

[ustbaybayin-9] Kabuay, Kristian (2012-01-16). UST Baybayin Collection Shown to Public.

[10] Admin, HAPI (2022-08-17). Baybayin: How This Ancient Pinoy Script's Legacy Lives On.

[11] (2024-08-26). The Art of Filipino Baybayin Script: History, Revival, and Cultural Importance.

[12] Camba, Allan (2021). "Baybayin: The Role of a Written Language in the Cultural Identity and Socio-Psychological Well-Being of Filipinos".

[13] House of Representatives Press Releases.

[San_Buenaventura-14] San Buenaventura, Pedro (1613). Vocabulario de Lengua Tagala.

[15] TopTen.ph (2017-08-28). Top 10 Samples of old writings in the Philippines.

[16] Lisboa, Maŕcos de, "Vocabulario de la Lengua Bicol", Vocabulario de la Lengua Bicol

[17] Morrow, Paul. Baybayin - The Ancient Script of the Philippines.

[FOOTNOTEHalili2004-18] Halili 2004.

[FOOTNOTEDuka2008-19] Duka 2008.

[paulmorrow-20] २०.० ^२०.१ Morrow, Paul (2002). Baybayin: The Ancient Script of the Philippines.

[Normandelossantos-21] s Santos, Norman (2015), "Philippine Indigenous Writing Systems in the Modern World"

[acharya-22] Acharya, Amitav (n.d.), The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations, <http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf>. Retrieved on ३ अप्रिल २०१८

[coedes-23] Coedes, George (1967). The Indianized States of Southeast Asia.

[FOOTNOTESagar2002-24] Sagar 2002.

[FOOTNOTEDiringer1948-25] २५.० ^२५.१ ^२५.२ ^२५.३ Diringer 1948.

[lukas-26] Lukas, Helmut (n.d.), Theories of Indianization Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia), <https://www.academia.edu/4803585>

[27] Krom, N.J. (1927). Barabudur, Archeological Description.

[smith-28] Smith, Monica L. (1999). ""Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E".

[Spread-29] Court, Christopher (1996). The World's Writing Systems.

[NMPHseal-30] Butuan Ivory Seal.

[geoffwadecham-31] "On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts".

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

[११]

[१२]

[१३]

[१४]

[१५]

[१६]

[१७]

[१८]

[१९]

[२०]

[२१]

[२२]

[२३]

[२४]

[२५]

[२६]

[२७]

[२८]

[२९]

[३०]

[३१]