पिनामा

लहिना मा

पाकिस्तानया पञ्जाबय् छखा छेँय् मा गंकातःगु।

पिनामा वा पिना-मा धयागु मनूतेसं पिनातःगु मा ख। आपालं पिनामा लबः बाय् जीवनयापनया निंतिं यक्वं बुइके-सयेके ज्यूगु व आपालं पिनातइगु स्वांमा-सिमा-घाँय् खः। मेगु कथं धायेगु खःसा, पिनामा छगू मा वा माया कुचा खः गुकियात छं कथं छ्यलेगु निंतिं बुइकी गथेकि नसा, तन्तु, वा इन्धन ।

थथे पिनामा सयेकेया निंतिं छगू वा यक्व प्रजातिया स्वांमा-सिमा-घाँय् झ्वलं पिनातःगु थाय् वा मेमेगु व्यवस्थित कथं पिनातःगु ख्यःयात बुँ वा केबः धाइ।

अप्वः धया थें पिनामा नसामाया कथं मनूतय् निंतिं नसा बाय् पशुपंक्षीया निंतिं चाया रुपय् पिइगु जुइ।

नसा-मखूगु पिनामा केबःज्या, स्वांज्या, व थीथी औद्योगिक बाली ला। केबःज्याया पिनामा नसामाया निंतिं छ्यलीगु मा दुथ्याः (दसु सिसाबुसाया सिमा ) । स्वांज्या पिनामाया दुने बँय् लायेगु मा (बेडिंग प्लान्ट), छेँखामा (हाउसप्लान्ट), केबःमा (फ्लावरिंग गार्डेन) व गमलामा (पट प्लान्ट), कट कल्टिभेटेड ग्रीन, व स्वांफ्वः (कट फ्लावर) दुथ्याः । औद्योगिक पिनामा वसः ( फाइबर पिनामा दसु कपाय् ), जैविक इन्धन ( ऊर्जा पिनामा, अल्गेइ फ्युल ), वा वासः ( वासःमा ) आदिया निंतिं पिनातइ।

उत्पादन

वस्तु पुचलय् बायातःगु प्राथमिक पिनामाया हलिं उत्पादन, २०२२

छ्यलाबुलाकथं हलिंया बुंज्या ख्यःया किपा, २०२२

२०२२ स पिनामाया लागा

सन् २००० निसें २०२२ तक्क प्राथमिक पिनामाया हलिंनंकः उत्पादनय् ५६% अप्वया ९.६ बिलियन टन जुल। थ्व २०२१ स्वया ०.७% अप्वःगु दु। थ्व २००० स्वया ३.५ अरब टन अप्व ख। सन् २०२२स पिनातःगु पिनामाया मू पुचलय् बुलि दकलय् अप्व दु धाःसा वयां लिपा चिनीजन्य (२३%), उचं/ल्वसा (१२%) व चिकं पिनामा (१२%) दु । मुक्कं उत्पादनया १०% सिसाबुसा दु । थ्व उत्पादन वृद्धि मुख्यतः सिँचाइ, कीटनाशक व मलया अप्वःगु छ्येलाः व तःधंगु बुँज्याया क्षेत्रफल नापं यक्व कारकया छ्यलाबुलाया लिच्वः ख। थ्वयां अप्वः, भिंगु बुँज्याया अभ्यास व अप्वः सइगु/बुइगु पिनामाया छ्यलाबुलां भूमिका म्हितल। प्यंगू पिनामा जक हलिंया सकल उत्पादनया बच्छि भाग जुइ: तु, कःनि, छ्व व जाकि ।

हलिमय् महत्वपूर्ण पिनामा

हलिमय् थाय् कथं थीथी पिनामातेगु महत्व दु व महत्व पाः। हलिंन्यंकः मनूया नसा आपूर्तिइ क्वय् बियातःगु मातेसं दकलय् अप्वः योगदान बी (२०१३ या निंतिं किलोक्यालरी (केकेल) /मनू/न्हि कथं) : जाकि (५४१ केकेएल), छ्व (५२७ केकेएल), तु व मेमेगु चिनी पिनामा (२०० केकेएल), कःनि (मकै) (१४७ केकेएल), सोयाबीन (८२ केकेएल), मेमेगु उचं (७४ केकेएल) आलु (६४ किलोकेलोरी), ताड चिकं (५२ किलोकेलोरी), कसाभा (३७ किलोकेलोरी), बूबः (३७ किलोकेलोरी), सूर्यमुखीया चिकं (३५ किलोकेलोरी), रेप व तुकंया चिकं (३४ किलोकेलोरी), मेमेगु सिसाबुसा, (३१ किलोकेलोरी), सोरगम (२८किलोक्यालरी) दुसे (२७ किलोकेलोरी), बं-बरां (२५ किलोकेलोरी), थीथी कय्‌गू (२३ किलोक्यालरी), सकि (२२ किलो क्यालोरी), म्वाय् (२१ किलो क्यालोरी), थीथी नट (१६ किलो क्यालोरी), सोयाबीन (१४ किलो क्यालोरी), कपाय्-पु चिकं (१३ किलो क्यालोरी), बरांया चिकं (१३ किलो क्यालोरी), याम (१३ किलो क्यालोरी) । ध्यान बियादिसँ कि हलिंन्यंकया यक्वं चिचीधंगु बालि क्षेत्रीय रुपं तसकं महत्वपूर्ण जू । दसुया निंतिं अफ्रिकाय् जरा व ग्वःपुसा ४२१ केकेएल/मनू/न्हि नापं प्रचलित नसा ख, व सोरगम व दुसे क्रमशः १३५ केकेएल व ९० केकेएलया योगदान बी।

प्राथमिक पिनामा, मू वस्तुया हलिं उत्पादन, २०२२

उत्पादित तौलया ल्याखं क्वय् बियातःगु बाली दकलय् मू (हलिं उत्पादन द्वछि मेट्रिक टनय्):

मा	२०००	२०१३	२०२०
तु	१,२५६,३८०	१,८७७,११०	१,८७०,२४६
कःनि	५९२,४७९	१,०१६,७४०	१,१७१,३३२
जाकि	५९९,३५५	७४५,७१०	१,२६४,४१०
छ्‍व	५८५,६९१	७१३,१८३	७६०,९३१
आलु	३२७,६००	३६८,०९६	३५९,१२४

अमेरिकाय् मा पिइगु पहः व नांजाःगु पिनामा

बुंज्या उद्योगय् थी-थी विधि छ्यला मा बुइकि, गथेकि छता-मा (मोनो क्रपिङ), हिला-पिना (क्रप रोटेशन), झ्वलं पिना (सिक्वेन्सियल क्रपिङ), व ल्वाकजाःगु पिनाज्या। मा बुइकेगु सकल तवःतेगु थःगु हे उद्देश्य व सम्भावित बेफाइदा नं दइ। हिमांशु अरोरां मोनो क्रपिङ्गयात छगू बुँइ दच्छियंकं छगू निश्चित मा जक बुइकीगु धकाः परिभाषित याःगु दु । मोनो क्रपिङया थःगु हे बेफाइदा दूगु हिमांशु अरोराया धापू दु, गथेकि बुँया उर्वरता म्हो जुइगु खतरा। मोनो क्रपिङ्ग धुंकाः, रिले क्रपिङ्गया मेगु तवः खः। राष्ट्रिय चिकित्सा सफूधुकू कथं रिले क्रपिङं उपलब्ध संसाधनया अकुशल छ्यलाबुला, बुँज्याया ईलय् विवाद, मल छ्यलेगु, व बुँया क्षय थेंज्याःगु यक्व द्वन्द्व समाधान यायेफु। रिले क्रपिङ्गया छ्यलाबुलाया लिच्वः कथं अप्वः मा सयेकेछिं । अमेरिकाय् दकलय् अप्वः उत्पादन जुइगु मा कःनि खःसा निगूगु थासय् सोयाबीन दु (अल्बर्टा सरकारया सूचं कथं)। अल्बर्टा सरकारया नक्साया आधारय् थ्व निता मा बुइकेगु दकलय् लोकंह्वाःगु क्षेत्र अमेरिकाया भित्री राज्यय् खः, थ्व थासय् बाली उत्पादनय् दकलय् अप्वः सफल जूगु खनेदु।

थ्व नं स्वयादिसँ

• नसामा

मेगु ब्वनेगु

• Sleper, David A.. Breeding Field Crops.