जेत (लिग्नाइत)
जेत छगू भूगर्भीय पदार्थ खः गुकियात कमसल रत्नकथं म्हसीकिगु या। थ्व मूलतः लिग्नाइट धाःगु सिँया उत्पादन खः, गुकियात थीथी भूगर्भीय प्रक्रियां तिसिनाः व क्वाका दयेकी। खनिजया पुलांगु परिभाषा जैविक पदार्थय् लागु जुइमखु । अथे जूगुलिं जेतयात खनिज/मिनिरल धाइ मखु, व मिनरलाइद धाइगु या। न्ह्याथेसां, थुगु बिचाः हिलाच्वंगु दु, छाय् धाःसा यक्वं क्रिस्टलाइन पदार्थया जैविक उत्पत्ति वर्तमानय् खनावःगु दु ।
अंग्रेजी खँग्वः "जेत" थ्व हे पदार्थया फ्रान्सेली खँग्वः jaiet नं बुयावःगु ख। जेत हाकु वा गाढा सियुगु जुइ। थुकिलि पाइराइट दुथ्यायेफु, गुकिलि लीया रंग व धातुया झःझः दइ। अंग्रेजीइ जेत-ब्ल्याक खँग्वःया अर्थ तसकं हाकुसे च्वंगु छगू हाकुगु रंग ख गुकिया नां थ्व हे पदार्थं वःगु ख।
गुण
[सम्पादन]जेतय् करिब ७५% कार्बन व १२% अक्सिजन दइ व ल्यंगु मात्राय् सल्फर व हाइड्रोजन दइ। मेमेगु तत्त्वत म्हो मात्राय् जक खने दु व जेत प्रकार नापं पाः। दसुया निंतिं स्पेनिश जेतय् व्हितबी जेट स्वया अप्व सल्फर दइ। जेटया मोह्स कठोरता २.५ निसें ४ व विशिष्ट गुरुत्वाकर्षण १.३० निसें १.३४ तक्क जुइ। जेतया रिफ्र्याक्तिभ इन्देक्स थ्यं-मथ्यं १.६६ इ। ह्याउँगु क्वाःगु मुलिं थिइबलय् जेतं ह्यंग्वाः थें न्याःगु गन्ध पिकाइ।
जेतयात घर्षण यायेबलय् एम्बर थें न्याःगु विद्युत चार्ज ब्वलंकेफु।
जेतयात चायेगु ज्याभः छ्यला तसकं अःपुक चायेछिं तर चिचिधंगु टुक्रात त्वाःदलेगु प्रवृत्ति दु, गुकिलिं बांलाःगु बुट्टा दयेके थाकुइ। अथे जूगुलिं बांलाक्क चायेत छम्ह अनुभवी लापिदारिस्त माः।