क्षेप्यास्त्र
क्षेप्यास्त्र वा मिसाइल छगु कथंया ल्वाभः ख। आधुनिक हताःया झ्वलय् छ्यलीगु मू ल्वाभलय् थ्व छगू मू पुचः ल्वाभः ख। आपालं, थ्व ल्वाभःयात तापाक्क च्वंगु ल्वामितेगु थासय् मुइगु खं/पदार्थ कयेकाः स्यंकेत छ्यलि। थन्याःगु ल्वाभः थमंतुं ब्वयेफइ व आपालं छगू न्ह्याकाज्याभः (प्रोपेलेन्ट) जेट इन्जिन वा रकेट मोटरया ग्वहालिं सनि।
ऐतिहासिक रुपं 'क्षेप्यास्त्र' धइगु छुं नं प्रक्षेप्ययात धाइ गुकियात लक्ष्यपाखे वांछ्वइगु, क्ययेकेगु वा न्ह्याकेगु याइ।
वर्गीकरण
[सम्पादन]मिसाइलयात थीथी मापदण्ड गथेकि प्रकार, प्रक्षेपण प्लेटफर्म व लक्ष्य, दूरी, लन्च प्यायतफर्म व मार्गदर्शन प्रणाली आदि कथं वर्गीकृत यायेफइ । मिसाइलयात सामान्यतया रणनीतिक वा सामरिक मिसाइल प्रणालीइ वर्गीकृत याइ। सामरिक मिसाइल प्रणाली धइगु चिधंगु क्षेत्रय् सीमित आक्रमण यायेत छ्यलिगु अल्प दूरीया प्रणाली ख व थुकिलि पारम्परिक वा आणविक वारहेड तयेफु। सामरिक क्षेप्यास्त्र तत्कालया लिक्क स्वया पिने लक्ष्य यायेत छ्येलिगु ताःहाकःगु दूरीया ल्वाभः ख व थ्व क्षेप्यास्त्र अप्व यानाः आणविक वारहेड यंकेगु निंतिं दयेकिगु या यद्यपि मेमेगु वारहेड नं तयेछिं।
स्त्रातेजिक
[सम्पादन]स्त्रातेजिक ल्वाभःयात प्रायः क्रुज व ब्यालिस्टिक मिसाइलय् ब्वथलातःगु दु। ब्यालिस्टिक मिसाइल प्रक्षेपणया इलय् रकेटं सनि व थःगु लक्ष्यय् थ्यनेत कुहां वने न्ह्यः च्वे-पाखे आर्क जुइगु प्रक्षेपणया अनुसरण याइ धाःसा क्रुज मिसाइल निरन्तर रुपं जेट इन्जिनं सनि व अप्व तपेंगु प्रक्षेपणय् ब्वइ।
ब्यालिस्तिक
[सम्पादन]ब्यालिस्तिक मिसाइलयात न्हापां चरणबद्ध रुपं छगू वा यक्व रकेटं संकि। रकेटं संकेधुंका थ्व अन-पावर्द रुपं प्रक्षेपन मार्गय् थाहां वनि व थःगु लक्ष्यय् थ्यंकेत कुहां वनि। थथे ब्यालिस्तिक मिसाइलं छगू आर्कया आकारय् ब्वइ। थुकिं आणविक व पारम्परिक निगुलिं वारहेड कःघाना वनेफु। ब्यालिस्टिक मिसाइल सुपरसोनिक वा हाइपरसोनिक गतिइ थ्यनेफु व प्रायः हाकनं दुहां वये न्ह्यः पृथ्वीया वायुमण्डलं पिहां वनेफु। थ्व आपालं स्वंगु तकिंइ ब्वइ:
- बूस्ट तकिं: प्रक्षेपणया न्हापांगु तकिं गुबलय् रकेट इन्जिनया छगू बाय् यक्व चरणय् मिसाइलयात न्ह्याकी
- दथु-कोर्स तकिं: निगूगु चरण गुबलय् रकेट इन्जिनं फायर याये दिकी अले मिसाइल बियातःगु प्रक्षेपण पथय् च्वय् थाहां वनी।
- टर्मिनल तकिं: वारहेड(त) अलग जुइबलय् व लक्ष्यपाखे कुहां वनीबलय् खनिगु लिपांगु तकिं।
ब्यालिस्टिक मिसाइलयात हाकःया आधारय् थुकथं वर्गीकृत याइ:
- चीहाकःगु दूरी (Short-range) : १,००० किलोमिटर (६२० माइल) स्वयां म्ह्व
- मध्यम-दूरी (Medium-range): १,००० किलोमिटर (६२० माइल) निसें ३,००० किलोमिटर (१,९०० माइल) तक
- दथुया-दुरी (Intermediate-range): ३,००० किलोमिटर (१,९०० माइल) निसें ५,५०० किलोमिटर (३,४०० माइल) तक
- अन्तर-महाद्वीपीय (Inter-continental): ५,५०० किलोमिटर (३,४०० माइल) स्वयां अप्वः
क्रूज
[सम्पादन]क्रुज मिसाइल धइगु वायुमण्डलय् हे च्वनीगु व थःगु उडानया मू भागयात स्थिर गतिइ ब्वयेकीगु गाइडेड मिसाइल खः। थ्व तःधंगु वारहेडयात ताःहाकःगु दूरीइ उच्च परिशुद्धता नापं थ्यंकेगु निंतिं दयेकूगु ख व थ्व जेट इन्जिनं न्ह्याकी। क्रुज मिसाइल यक्व प्लेटफर्मं प्रक्षेपण यायेछिं व प्रायः स्वयं निर्देशित जुइ। थ्व म्हो गतिइ (प्रायः सबसोनिक वा सुपरसोनिक) व पृथ्वीया सतहया लिक्क ब्वइ, गुकिलिं अप्व इन्धन खर्च जुइ तर थुकियात लुइकेत थाकुइ।
त्याक्तिकल
[सम्पादन]मिसाइलयात सतहं वायु, सतहं सतह, हवाइ वायु, वायु सतह, जहाज विरोधी व ट्यांक विरोधी लक्ष्यया आधारय् नं वर्गीकृत यायेफइ। [१]
प्रणाली | संक्षिप्त | प्लेटफर्म पितब्वयेगु | लक्ष्य |
---|---|---|---|
जहाज विरोधी | AShM (एएसएचएम) | फय्/बं/लः | लः |
ट्यांक विरोधी | ATGM (एटिजिएम) | फय् / बं | बं |
फसं-फय् | AAM (एएएम) | फय् | फय् |
फय्-निसें-सतह | ASM (एएसएम) | फय् | बं |
सतहं फसय् | SAM (साम) | बं | फय् |
सतह-निसें-सतह | SSM (एसएसएम) | बं | बं |
भूउपग्रह विरोधी | ASAT (एएसएटी) | फय्/बं/लः | अन्तरिक्ष |
स्वयादिसँ
[सम्पादन]विकिमिडिया मंका य् थ्व विषय नाप स्वापु दुगु मिडिया दु: Missiles |