उपालि

Elder उपालि
उपालि , बोध गया, भारतय्
धर्म	Buddhism
School	all, but mostly discussed in Pāli Buddhism
Lineage	विनयधर
Senior posting
Period in office	Early Buddhism
Successor	Dāsaka
Religious career
गुरु	The Buddha, Kappitaka
Students	Sattarasavaggiyā, Dāsaka

  

उपालि छम्ह बुद्ध धर्मया भिक्षु ख। वय्कः बुद्धया झिम्ह मू शिष्यय् छम्ह ख। प्रारम्भिक बौद्ध ग्रन्थया कथं न्हापांगु संगायनाय् भिक्षु अनुशासन वा विनयया पाठ व समीक्षाया जिम्मेवारी कयादीम्ह भिक्षु ख। उपालि सं चाइगु पेशा दूगु समुदायया मनू खः । वय्कलं बुद्धयात मचाबलय् हे नापलानादिल, अले लिपा, शाक्य राजकुमारतय्सं धर्मदेशना प्राप्त याःबिले वय्कलं नं अथे हे यानादिल । जातिया मतलब मतःसें वय्कःयात राजकुमारतय् स्वया न्ह्यः भिक्षुया पदस्थापन याःगु खः। भिक्षु जुयाः उपालिं धर्म व विनय नितां सयेकादिल। वय्कःया गुरु कप्‍पिटक ख। उपालि विनयया प्रभुत्व व कठोरताया निंतिं नांजाःम्ह जुल व विनयया विषयस प्रायः परामर्श बिम्हः जुल। वय्कलं निर्णय यानादीगु छगू नांजाःगु मुद्दा भिक्षु अज्जुकया खः, गुम्हेसित बुंया बारे विवाद जुयाच्वन। न्हापांगु संगायनाया इलय् उपालियात विनय पाठ यायेगु महत्वपूर्ण भूमिका प्राप्त जुल, गुकिया निंतिं वय्कःयात अप्व याना म्हसीकिगु या।

विद्वानतेसं प्रारम्भिक ग्रन्थय् उपालि व मेमेपिं शिष्यतेगु भूमिकाया विश्लेषण याःगु दु। विज्ञकथं तिपिटक मुंकेबिले भिक्षु अनुशासनय् बः बियादिल। थ्व विषयय् महाकस्सप व उपालिं दकलय् मू ज्या यानादिल। लिपा उपालि व वय्कःया शिष्यत विनयधर ( Pāli ; 'विनयया संरक्षक')या नामं म्हसीकल। वय्कःपिंसं बुद्धया परिनिब्बान धुंका भिक्षु अनुशासनयात संरक्षण यात। विनयधरत सिलोन व बर्माया बुद्ध धर्मया पहिचांया छगू महत्त्वपूर्ण अंग जुवन। चीनय् ७गु शताब्दीया विनय संघतेसं उपालियात थःगु न्ह्यःलुवा धकाः हनातल, अले इमिगु पलिस्थामि दथुइ छम्ह भिक्षुयात वय्कःया अवतार (पुनर्जन्म) धकाः हनाःतःगु दु। बुद्ध व उपालि दथुइ विनयया बारेय् जूगु खँल्हाबल्हा पालि व सर्वास्तिवाद परम्पराय् अभिलेखित दु व अमेरिकी बुद्ध धर्मय् आधुनिक नैतिकताया निंतिं अध्ययनया छगू महत्वपूर्ण विषयया रुपय् दयाच्वंगु दु।

उपालिया दसु

उपालिया व्यक्तित्वयात ग्रन्थय् व्यापक रुपं चित्रण यानातःगु मदु। ग्रन्थय् अप्व यानाः वय्कःया भिक्षु अनुशासनया विशेषज्ञया रुपय् खंगु गुणयात जक बः बियातःगु दु। थन्याःगु चित्रण विशेष यानाः पालि ग्रन्थय् खने दु।

प्रारम्भिक जीवन

ग्रन्थ कथं उपालि छम्ह सं खाइगु पेशाया परिवारय् बूम्ह ख। प्राचीन भारतय् थ्व छगू अवहेलित पेशा/जात जुयाच्वन। महावस्तु कथं वय्कः कपिलवत्थुइ शाक्य राजकुमारतेगु सेवाय् दयाच्वंगु छगू कलाकार जातय् बूम्ह मनू ख। उपालिया मांम्हं उपालियात बुद्धनाप म्हसीका बिउगु खः। महावस्तु, धर्मगुप्तक व चिनियाँ ग्रन्थय् मचाबलय् उपालिं बुद्धया सं खाःगु खँ कनातःगु दु। ल्याम्हत बुद्धयाथाय् वनेगु ग्यानाच्वंबिले मचा उपालिं थथे साहस याःगु खं क्यनातःगु दु। छक्वः सं खायेगु झ्वलय् बुद्धं मार्गदर्शन यानादीगु खँ न्यनाः उपालिं ध्यानया उन्नत अवस्थाय् थ्यनादिल । बुद्धशास्त्री आन्द्रे बरेउया तर्क दु कि थ्व बाखं प्राचीन ख, छाय् धाःसा थ्व बाखँ बुद्धया कुलिंचिंगु सं दूगु कला चित्रण परम्परा स्वया न्ह्यःया ख। नापं, उपालिया ल्याम्ह बिलेया महिमा दूगु खँ नं थुकिलि मदू।

महावस्तु, चुल्लवग्ग व मुलसर्वास्तिवाद परम्पराया विनय ग्रन्थ कथं राजकुमारत भिक्षु जुइत छेँ त्वःताः वनेबलय् उपालि नं इमिगु लिउलिउ वंगु खँ कनातःगु दु । राजकुमारतय्सं थःगु फुक्क सम्पत्ति, तिसा उपालियात लःल्हाःगु जुल। उपालिं थ्व सम्पत्ति ज्वनाः कपिलवत्थुइ लिहां वनेवं राजकुमारतय्त स्याःगु द्वपं जुइफु धकाः वय्कःयात चिन्ता जुल । अथे जूगुलिं उपालिं इपिं नापं भिक्षु जुइगु निर्णय यात। इमित बुद्धं अनुपिया गुँइ भिक्षु दयेकादिल। [ ७ ] उपालि भिक्षु जूगु खँया यक्व बाखँ दु तर फुक्कं बाखनय्संघय् वय्कःयागु दर्जा वय्कःया जात स्वया स्वतन्त्र जूगु खँ कनातःगु दु। पालि संस्करणय् राजकुमार अनुरुद्ध नापं मेमेपिं राजकुमारतेसं उपालियात थः स्वया न्ह्यः भिक्षु दयेकाः थः स्वया वरिष्ठता बीगु खँ कनातःगु दु। थथे यासें राजकुमारपिंसं वर्ग व सामाजिक हैसियतप्रति थःगु लगाव मदूगु स्वेच्छाचारी विचाः क्यन धकाः धयातःगु दु।

कपिलवत्थुया अवशेष दूगु तिलौराकोट।

सँदेय्या मूलसर्वस्तिवाद संस्करणय् उपालिया सहपाठी सारिपुत्त भिक्षुं उपालि भिक्षु जुये यःसां थःगु निम्न जातया कारणं संकोच यानादीबलय् भिक्षु जुइत ग्वहालि यानादिल। तर महावस्तुइ, भिक्षु जुइगु निर्णय उपालिया थःगु हे पहलं जूगु खः धयातःगु दु। महावस्तुइ धयातःगु दु कि उपालि व सकल राजकुमार भिक्षु जुइबलय् बुद्धं पूर्व राजकुमारतय्सं थः पूर्व सं खाइम्ह उपालिया न्ह्यःने छ्यं क्वछुइकेत इनाप यानादिल। थ्व घटना स्वयाच्वंम्ह साक्षी जुजु बिम्बिसार व जुजुया सल्लाहकारतय् दथुइ स्तब्धता ब्वलन। इमिसं नं पूर्व राजकुमारतेगु दसु कयाः उपालियात प्रणाम यात । थ्व खँ व्यापक रुपं फैले जुल कि शाक्य राजकुमारतेसं थःगु घमण्डयात त्वतेत थः स्वया न्ह्यः थःगु अधीनया मनूयात थः स्वया थंया रुपय् नियुक्त यात। जातक बाखनय् छगू थासय् बुंद्धं जुजु व सल्लाहकारतेसं न्हापाया जन्मय् नं उपालियात प्रणाम याःगु खं धयाबिज्यात धका च्वयातःगु दु।

इन्डोलोजिष्ट टिडब्लु राइज डेभिड्सं उपालि "बुद्धं सामाजिक वर्ग (जातप्रथा)या कथित महत्वया मतलब मयाःगु खँया अद्वितीय प्रमाण" ख धकाः टिप्पणी यानादीगु दु। इतिहासकार एचडब्लु शुमानं नं उपालियात "छुं नं अवस्थाय् निम्न वर्गय् जन्म काम्ह छम्ह भिक्षुयात संघय् प्रमुख जुइत पनेगु ज्या मयाःगु" सामान्य नियमया दसुया रुपय् न्ह्यथनादीगु दु। धर्मविद् जेफरी स्यामुअल्सं धाःसा बुद्धया इलय् बौद्ध भिक्षु व भिक्षुणीत आपालं उच्च जातियापिं जूगु व उपालि थेंज्याःपिं ६ प्रतिशतया अल्पसंख्यक जक जूगु व उपालि अपवाद जक जूगु विचाः तयादीगु दु। इतिहासकार संघ सेन सिंहया तर्क कथं बुद्धया परिनिर्वाण धुंका महाकस्सप या थासय उपालि संघनायक जुइफूफु तर वय्कः निम्न जातयाम्ह जूगुलिं थथे जुइगु सम्भावना मेमेपिं मनूतेसं पनेगु ज्या जुल धैगु विचाः प्वंकादीगु दु।

भिक्षु जीवन

उपालि वैसालीइ वालिकाराम धैगु थासय् मचाबिले च्वनादिल। वय्कलं छक्वः बुद्धयात जंगलय् लिहां वनाः एकान्त जीवन हनेगु निंतिं बिदा फ्वंगु व बुद्धं अस्वीकार यानाबिज्याःगु खं बाखनय् दु। बुद्धं वय्कःयात थज्याःगु जीवन सकसियां निंतिं मखु धकाः धयादिल। पालि विद्वान गुणपाल मलालसेकेरां बुद्धं उपालियात ध्यान व बौद्ध सिद्धान्त निगुलिं स्यनेगु आशय तसें जंगलय् जीवन हनेवं उपालिं ध्यान जक सयेके फइ धकाः तर्क बियादीगु खँ च्वयादीगु दु। ग्रन्थय् बुद्धं हे उपालियात विनय (भिक्षु अनुशासन) स्यनाबिज्याःगु खँ न्ह्यथनातःगु दु । उपालियात लिपा प्रबुद्ध शिष्यया अवस्था प्राप्त जुल ।

महावस्तु अनुसार सङ्घय् उपालिया स्वीकृतिया प्रक्रिया सम्पन्न याइम्ह गुरु कप्‍पिटक नायांम्ह भिक्षु ख। [ टिप्पणी १ ] उपालि व वय्कः गुरुया बारे छगू बाखं कनातःगु दु। कप्पिटक मसानय् च्वनेगु बानी दयाच्वन। वेसालीया लिक्क छगू मसानय् वयाके छगू भिक्षु क्वथा दयाच्वन। छन्हु छम्ह निम्ह भिक्षुणीतय्सं थः गुरुमां भिक्षुणीया सम्मानय् अन छगू चिकिचाधंगु मूर्ति दयेकल, अले उगु झ्वलय् तःसलं ज्या यात। भिक्षुणीतय्गु तःसलं ध्यान याये मफया तं चासें कप्पिटकं मूर्ति स्यंकाबिल, गुकिं भिक्षुणीतय्त तसकं तं चायेकल । लिपा कप्पिटकयात स्यायेगु कुतःया झ्वलय् इमिसं वयागु कोठायात बदलाया कथं स्यंकाबिल । तर कप्पिटकयात स्यायेत कुतः याःगु थ्व खँ उपालिं न्हापा हे सीका कप्पिटकयात मेथाय् बिस्युं वनेत ग्वहालि यात। कन्हय् कुन्हु उपालीयात थः गुरुयात खबर याःगु धासें भिक्षुणीतय्सं तसकं म्हुतु ल्हात।

भिक्षु अनुशासनय् भूमिका

उपालि, मुनाकाता शिकोया वुडब्लक प्रिन्ट, मूलतः १९३९स

सकल बुद्ध संघया साहित्यय् उपालियात विनय व पातिमोक्ख या विशेषज्ञया रुपय् चित्रित यानातःगु दु, गुकिया निंतिं बुद्धं वय्कःयात विनय लुमंकीपिं मध्ये अग्रणी घोषणा यानादिल। अतः वय्कःयात अनुशासनया भण्डार वा "विनय अग्गनिक्खित्तो"या नां बियातःगु दु। छुं संघय् वय्कःयात बोधिसत्त्व या शीलया विशेषज्ञया रुपय् नं कयातःगु दु। ५गु शताब्दीया टिप्पणीकार बुद्धघोसं उपालिं अनुशासनात्मक विषयया ज्या याइपिं भिक्षुतेगु निंतिं निर्देशन व व्याख्यात्मक टीका दयेकूगु धयादिल।

उपालियात अनुशासनया अभ्यासय् कठोरताया निंतिं नं म्हसीका दुगु खः । वय्कःया अधीनय् विनय अध्ययन यायेगुयात भिक्षुपिन्सं गर्वया रुपय् काःगु जुयाच्वन। पश्चाताप जुयाच्वंपिं व थःत भिंकेगु इच्छा दुपिं भिक्षुपिन्सं वय्कःया सल्लाह काइगु जुल। मेमेगु थासय् विहार अनुशासनया कथित अपराधयात बिचाः यानाः निर्णय यायेबलय् उपालिलिसे सहलह याःगु चलन दयाच्वन। दसु छम्ह न्हूम्ह भिक्षुणी प्वाथय् दूगु लुयावल, अले भिक्षु देवदत्तं भिक्षुणी जुइत अयोग्य धकाः धाल। तर बुद्धं उपालियात निक्वःगु अनुसन्धान याकेबिल, गुकिया झ्वलय् उपालिं विशाखा व मेमेपिं यक्व आम मनूतय्गु ग्वाहालि कालः। अन्ततः उपालिं थ्व लिच्वलय् थ्यन कि भिक्षुणीयात भिक्षुणी पदस्थापन याये न्ह्यः हे भाःतं मचा प्वाथय् तःगु खः, अथे जुयाः भिक्षुणी निर्दोष खः। थ्व खँय् बुद्धं उपालिं बांलाक बिचाः याःगुलिं लिपा उपालिया प्रशंसा यानाबिज्यात।

उपालिं निर्णय याःगु मेमेगु उल्लेखनीय प्रकरणय् भिक्षु भरुकच्छ व अज्जुकया प्रकरण दु। भरुकच्छं उपालिलिसे मिसालिसे यौन सम्पर्कय् वयेगु म्हगस खंकेगु धइगु चीबर त्वतेमाःगु अपराध खः ला धकाः न्यनः, अले उपालिं अथे मखु धकाः धयादील। भिक्षु अज्जुकया जग्गा विवादया बारेय् वय्कलं निर्णय याःगु खः। [ २९ ] छम्ह तःमि छेँथुवाःयात थःगु सम्पत्ति सुयात बीगु धइगु खँय् सन्देह जुल। वय्कःया छम्ह पुण्यवान काय्चा व थः हे काय् दयाच्वन। वय्कलं अज्जुकायात निम्ह मध्ये दकलय् अप्वः विश्वास दुम्ह मनूयात सःतेत धाल  — अज्जुकं काय्चातात सःतल। थ्व निर्णयं तं चायाः काय् नं अज्जुकयात पक्षपातया द्वपं बियाः भिक्षु आनन्दयाथाय् वन। आनन्दं अज्जुकया निर्णयनाप असहमति प्वंकल, काय्यात अप्व हकदार उत्तराधिकारीया रुपय् न्याय जुइमाःगु धयादिल। थ्व नापं काय्यात अज्जुक "धाथेंम्ह भिक्षु" मखु व द्वपं बीगु जायज खःगु विश्वास जुल। तर उपालि थ्व मुद्दाय् वयेवं अज्जुकया पक्षय् फैसला यात। वय्कलं आनन्दयात धयादील कि साधारण मनूं भिक्षुयात थःगु छेँय् सःतेगु ज्यां भिक्षु अनुशासनयात त्वाःथली मखु । [ ३० ] अन्ततः आनन्दं उपालिलिसे सहमति प्वंकल। थन नं बुद्धं उपालिं मुद्दा संचालन याःगुया प्रशंसा यानाबिज्याःगु दु । कानून विद्वान एन्ड्रयू हक्सलीं उपालीं थ्व मुद्दाय् याःगु फैसलां भिक्षुतय्त हलिंलिसे नैतिक स्तरय् संलग्न जुइत अनुमति ब्यूगु टिप्पणी याःगु दु, जबकि आनन्दया फैसलां अथे मयाः।

न्हापांगु संगायना व मृत्यु

न्हापांगु संगायना। नव जेथवन देगः, जेथवन पार्क, उत्तर प्रदेश, भारतय् अंगःकिपा, २०गू शताब्दीया अन्त्य

वंशावली कथं उपाली न्हापांगु संगायनाया इलय् पी-न्या दँ दयाच्वन । संगायनय् उपालीयात भिक्षु व भिक्षुणीतेगु विनय व पातिमोक्ख पाठ यायेगु आग्रह जुल [ ३७ ], व उकिया आधारय् विनयपिटक (भिक्षु अनुशासनया ग्रन्थ संग्रह) संकलन यात। विशेष यानाः बुद्धं जारी याःगु प्रत्येक नियम छु बारे खः, गन जारी जूगु खः, सुया सम्बन्धय्, नियमया निर्माण, गौण नियमतेगु उत्पत्ति, गुगु शर्तय् नियम स्यंके छिं धकाः उपालियात न्यंगु खः। प्रथम संगायनाया महासंघिक विवरण कथं बुद्धया शिष्य आनन्दयात गलत ज्याया यक्व अपराधया द्वपं बिउम्ह उपालि हे खः । [ ४० ]

उपालिया यक्व शिष्यत दु व इमित सत्तरसवग्गिया धाइ। उपालि व वय्कःया शिष्यतय्त भिक्षु अनुशासनया संग्रहया रक्षा व पाठया जिम्मा बियातःगु दु। बुद्धया परिनिर्वाणया झिंखुदँ लिपा उपालिं दासक नांयाम्ह छम्ह शिष्ययात थःगु उत्तराधिकारी घोषित यात, गुम्ह विहार अनुशासनय् वय्कःयागु उत्तराधिकारी जुल। लिपांगु पालि ग्रन्थ दिपवंशया कथं उपालि न्हे-प्यदँ दूबलय् मदयादिल।

प्रभाव

उपालि प्राचीन व मध्यकालीन भारतय् पूजाया केन्द्र ख व विनयय् विशेषज्ञता दुपिं भिक्षुतेगु "संरक्षक सन्त"या रुपय् कायेगु या। वय्कः ८ म्ह प्रबुद्ध शिष्यत मध्ये छम्ह ख, व बर्माया थीथी नखय् वय्कःयात हनि।

छम्ह बेलायती निजामती कर्मचारीं च्वयातःगु महाविहारया ऐतिहासिक थाय् क्यनातःगु १८९० या नक्सा

यक्व विद्वानतेसं बुद्ध धर्मया प्रारम्भिक ग्रन्थय् बुद्धया छुं शिष्यतेगु प्रमुखतां ग्रन्थ च्वमितेगु प्राथमिकता क्यनिगु तर्क तःगु दु। बौद्धशास्त्री जीन प्रजिलुस्कीया तर्क दु कि पालि ग्रन्थय् उपालिया प्रमुखता स्थवीरवादिनतेसं सूत्र स्वया विनययात प्राथमिकता बियाच्वंगु खँया संकेत ख, धाःसा मुलसर्वास्तिवाद ग्रन्थय् आनन्दया प्रमुखताय् तःगु इमिगु सूत्रयात विनय स्वया प्राथमिकता बियाच्वंगुया संकेत ख। ग्रन्थ च्वमिपिनिगु थ्व प्राथमिकतां आनन्दं उपालियात गुकथं सम्बोधन याइ धइगु खँय् नं लिच्वः लाकूगु दु । यक्व प्रारम्भिक सूत्रय् उपालीया भूमिका म्हो जक्क वा छुं हे मदु, व यक्व प्रारम्भिक महत्त्वपूर्ण शिष्यतेगु धलखय् वय्कःया उल्लेख मदु। वय्कःयात विनय-पिटकय् धाःसा यक्व उल्लेख यानातःगु दु, गुकिलिं थ्व खँयात प्रमाणित याइ। बुद्धया जीवनया अन्त्यलिसें उपालिं अप्वः महत्वपूर्ण भूमिका प्राप्त याःगु खनेदु । प्र्जिलुस्कीया सिद्धान्त, गुकियात बौद्धशास्त्री आन्द्रे मिगोटं अझ विकास यानादिल,या कथं महाकस्सप, उपालि व अनुरुद्ध प्रारम्भिक ग्रन्थया संकलनय् निगूगु ईया छगू ब्व कथं (४गु निसें ३गु शताब्दी ईसापूर्वया सुरुइ) नैतिक अनुशासनय् बः बियातःगु दु। थ्व ग्रन्थत शिष्यनाप स्वापू दूगु व वेसाली नगर नाप स्वापू दूगु ग्रन्थ ख । [ टिप्पणी २ ] थ्व ईले इमिगु भूमिका व बाखंयात अप्व बः बियातःगु व अलङ्कृत यानातःगु दु। संघय् थुगु भिन्नता बुलुहुँ विकास जुल अले ई वंलिसे परम्परा जुल ।

उपालिया उत्तराधिकारीतेसं विनयधरत, वा 'विनयया संरक्षक' धाःगु छगू संघ दयेकल। विनयधरत थन्यापिं भिक्षुपिं खः गुम्हेसियां प्रारम्भिक बौद्ध ग्रन्थय् विशेष यानाः विनयया सम्बन्धय् थःगु प्रभुत्व व कठोरताया निंतिं नांजाः । ४गु–५गु शताब्दीया सिलोनय् बुद्धघोसया प्रभावं उपालि व मेमेपिं विनयधरत महाविहार परम्पराया छगू महत्त्वपूर्ण विशेषताया रुपय् स्थापित जुल। विनयधर संघया थ्व अवधारणां बर्मायात नं प्रभावित यात, व उचित संघय् दूपिं जक्क विनयधर जुइफु धइगु विश्वास ब्वलंकल। बुलुहुँ बुलुहुँ विनयधरयात श्रेष्ठ परम्पराया कथं स्थापित यासें स्थानीय इतिहासनाप एकीकृत जुल। लिपा वना विनयधर विनयया समस्याय् न्याय व मध्यस्थकर्ताया औपचारिक पद जुल ।

उपालिया संघ इमिगु ईया विधिया कारणं विद्वानतेगु दथुइ नांजाः। थ्व विधियात आधुनिक विद्वानतेसं "फुति दूगु अभिलेख"(dotted record)या रुपय् म्हसीकिगु या। चिनियाँ स्रोत कथं उपालि व वय्कःया उत्तराधिकारीतय्सं न्हापांगु संगायना लिपा दँय्दसं छगू हस्तलिखित ग्रन्थय् छगू फुति तयेगु चलन दयेकल। स्रोततेगु दाबी कथं उत्तराधिकारीतयेसं थ्व परम्परायात निरन्तरता ई. ४८९ तक्क बिल। थ्व ईलय् सर्वास्तिवाद विद्वान संघभद्रं पाण्डुलिपिइ लिपांगु फुति तल। थ्व परम्परायात छुं आधुनिक विद्वानतय्सं बुद्धया परिनिर्वाण ल्याखायेत छ्यलातःगु दु। तर थ्व विचाःयात आः ऐतिहासिक रुपं असम्भव धकाः खण्डन जुइधुंकूगु दु । अझ नं, विनयधरतेगु तथ्यांक बुद्धया जीवन व मृत्युया ईया सम्बन्धय् सिद्धान्त दयेकेत छ्येलिगु या, गथेकि इन्डोलोजिष्ट रिचर्ड गोम्ब्रिचं प्रस्तावित याःगु सिद्धान्त। [ ५६ ]

ताओ-ह्सुआनं पलिस्था याःगु चिनियाँ विनय संघं थःत उपालिया वंशया निरन्तरताया रुपय् पलिस्था याःगु दु ( ICP, Nara National Museum )

प्राचीन भारतय् जक मखुसें उपालिया संघ मेमेगु थासय् नं दयाच्वन। ७गु शताब्दीया चीनय् विनय वा नान-शान संघया पलिस्था भिक्षु कु-ह्सिन व ताओ-ह्सुआन नं याःगु ख, गुकियात उपालिया वंशया निरन्तरताया रुपय् कायेगु या। थ्व संघं विनयया पुनःस्थापना व प्रचार यायेगुलि बः बिया नानकिङया पा ह्वा हिल्सय् लोकंह्वात । थुकिं विनय स्यनेगु छगू मापदण्ड विकास यात । भिक्षुपिन्सं हाकुगु वसः पुनी अले त्रुटिपाखें थःत सुरक्षित यायेगुलि बः बी ।इमिसं कु-ह्सिं उपालिया पुनर्जन्म खः धकाः विश्वास यानातःगु खः । [ ५७ ]

ग्रन्थ

पालि परम्पराय् असंख्य च्वखँय् बुद्ध व उपालिं भिक्षु जीवनया थीथी पक्ष दसु: निर्णय व सभाया वैधता, चेतावनी व प्रोबेसन बीगु व्यवस्था नापं विहार अनुशासन आदि विषयय् खँल्हाबल्हा याःगु खँ कनातःगु दु। थुकिया यक्व अंश परिवारय् दु। परिवार छगू लिपांगु विनय ग्रन्थ ख। बरेउं बुद्ध व उपालि दथुइ विभाजनया बारेय् जूगु खँल्हाबल्हा हे विनयपिटकय् थ्व विषयया परम्पराया उत्पत्ति जूगु विचाः तयादीगु दु। सर्वस्तिवाद परम्पराया विनय ग्रन्थय् उत्त्रग्रन्थ व ५गु शताब्दीया महायान -प्रेरित उपलिपरिप्रच्च [ ६० ] य् पाली पारिवारया लगभग समान हे न्ह्यसः खने दु। उत्त्राग्रन्थया तुर्किस्तान संस्कृत संस्करण धाःसा पालि ग्रन्थ नाप छुं नं कथं मेल मजू। उपालि व बुद्धया खँल्हाबल्याय् उपालिं न्यनादीगु न्ह्यसःत मध्ये गुगु उपालिया खः, अले गुगु वय्कःया प्रतिष्ठाया कारणं वय्कः याःगु खः धकाः च्वयातःगु दु धैगु खँ सीमदु । थ्व प्राविधिक खँल्हाबल्हायात त्वःता नं उपालिं बियादीगु छगू शिक्षा नं दु गुकियात पालि मिलिन्दपञ्हय् उल्लेख यानातःगु दु । धर्मविद् चार्ल्स प्रेबिशं अमेरिकी बौद्ध नैतिकता विकास यायेगु निंतिं, अध्ययन व अभ्यास यायेबहःगु नीनिगू ग्रन्थ मध्ये उपलिपरिपृक्षयात छगू ग्रन्थया रुपय् कयादीगु दु ।