इजिप्सियन भाय्
इजिप्सियन भाय् वा प्राचीन इजिप्सियन ( r n kmt ; [१] ' ), प्राचीन इजिप्टय् ल्हाइगु अफ्रीकी-एशियाली भाषाया छगू मदयेधुंकूगु कचाः ख। थ्व भाय् यात थौंया इलय् ल्यनाच्वंगु ग्रन्थया छगू तःधंगु कर्पसं म्हसीकिगु या, गुकियात १९गु शताब्दीया सुरुइ प्राचीन इजिप्सियन लिपिया डिसाइफरमेन्ट लिपा आधुनिक हलिमय् ब्वनेत अःपुल।
इजिप्सियन भाय् दकलय् न्हापांगु ज्ञात लिखित भाय् मध्ये छगू ख, गुकियात दकलय् न्हापां ४गु सहस्राब्दी ईसापूर्वया अन्तय् किपालिपिइ च्वयातःगु ख। थ्व दकलय् ताःहाकःगु ई तक दयाच्वःगु प्रमाणित मानव भाय् नं खः, गुकिया लिखित अभिलेख ४,००० दँ स्वयां अप्वः दु । [२] थुकिया शास्त्रीय रुप, गुकियात " मध्य इजिप्सियन "या रुपय् म्हसीकिगु या, इजिप्टया मध्य साम्राज्यया प्रचलित भाय्या रुपय् ज्या यात व रोमन काल तक्क इजिप्टया साहित्यिक भाषा जुयाच्वन।
शास्त्रीय प्राचीन कालया ई तक्क न्ववाइगु भाषा डेमोटिकय् विकास जुल व रोमन युग तक्क थी-थी कप्टिक भाषिकाय् हिलावन। इजिप्टयात मुस्मांतय्सं त्याकेधुंका अन्ततः थ्व भाषायात अरबी भाषां प्रतिस्थापन यात, यद्यपि बोहाइरिक कप्टिक भाषा कप्टिक चर्चया धर्म भाषाया रुपय् अस्तित्वय् दयाच्वंगु दु। [३]
वर्गिकरण
[सम्पादन]इजिप्सियन भाषाया अफ्रोएसियाटिक भाषा परिवारय् लाः । [४] [५] इजिप्सियनया टाइपोलोजिकल विशेषता मध्ये गुकिलिं सामान्यतया अफ्रोएसियाटिकय् खनिगु फ्युजनल मोर्फोलोजी, ननकन्केटेनेटिभ मोर्फोलोजी, एम्फेटिक कन्सोन्टनया छगू झ्वः, स्वंगु सः प्रणाली /a i u/, मिसा प्रत्यय * -at, उपसर्ग m-, विशेषण प्रत्यय -ī व विशेष व्यक्तिगत क्रियापत्य प्रत्यय ला। [४] वर्तमान अफ्रोएसियाटिक कचाय् भाषाविद्तेसं इजिप्सियन भाषाया दकलय् नापंया भाय् बर्बर [६] व सेमिटिक [५] [४] [७] भाय्, विशेष यानाः अरबी [४] (थौंया इजिप्टय् ल्हाइगु) व हिब्रू भाषा नाप समानता दु धाइगु धापू दु। [५] अथे जुसां मेमेपिं विद्वानतेसं इजिप्सियन भाषाया उत्तरपूर्वी अफ्रिकी क्षेत्रनाप घनिष्ठ भाषिक स्वापू दूगु तर्क बियातःगु दु। [८] [९] [१०]
इजिप्सियन व अफ्रोएसियाटिक दथुइ कग्नेट सेट स्थापित यायेगु निगु सिद्धान्त दु, परम्परागत सिद्धान्त व neuere Komparatistic, सेमिटिक्सविज्ञ अटो रोस्लरं पलिस्था याःगु सिद्धान्त। [११] neuere Komparatistik कथं, इजिप्सियन भासय् प्रोटो-अफ्रोएसियाटिक व्यंजन */d z ð/ फेरिजियल सःय् हिलावन दसु ⟨ ꜥ ⟩ /ʕ/ : इजिप्सियन खँग्वꜥr.t अर्थ 'मूलुखा', सेमिटिक भासय् dalt अर्थ 'लुखा'नाप ज्वः। परम्परागत सिद्धान्तं धाःसा neuere Komparatistik सिद्धान्तं व्यंजनयात ब्यूगु महत्त्व प्रति विवाद याइ, व ⟨ ꜥ ⟩ यात सेमिटिक /ʕ/ व /ɣ/ नाप स्वाकी। [११] निगुलिं सिद्धान्तं अफ्रोएसियाटिक */l/ इजिप्सियन भाषाया च्वयेगु लिपिइ⟨ n ⟩, ⟨ r ⟩, ⟨ ꜣ ⟩, व ⟨ j ⟩ नाप विलय जूगुलि सहमत दु, तर थ्व मेमेगु इजिप्सियन भाषिकाय् संरक्षित जूगु खँय् एकमत दु। नापं थ्व खँय् नं सहमत दु कि मूल */k g ḳ/ छुं थासय् ⟨ ṯ j ḏ ⟩या तालव्य (palatalise) रुप काइ व मेमेगु थासय् ⟨k g q⟩ कथं दयाच्वनि। [४] [११]
इजिप्सियन भाषाय् यक्व बाइरेडिकल व सम्भवतः मोनोरेडिकल मूल दु। थ्व स्वया भिन्न सेमिटिकतय् त्राइरेडिकल मूल दु। इजिप्सियन सम्भवतः अप्व रुढिवादी भाय् ख, व सेमिटिक सम्भवतः लिपाया नियमितीकरणं मूयात त्राइरेडिकल स्वरुपय् हिलावन। [१२]
इजिप्सियन भाषा लिखित रुपय् दस्तावेजीकरण जूगु दकलय् पुलांगु अफ्रोएसियाटिक भाषा जूसां थुकिया रूपात्मक संरचना सामान्य रुपय् मेमेगु अफ्रोएसियाटिक भाषा, व विशेष रुपं सेमिटिक भाषा स्वया तसकं पाः। थुकिया सम्भाव्य कारण दु: सम्भवतः इजिप्सियन भाय्या अभिलेख दये न्ह्यः हे प्रोटो-अफ्रोएसियाटिक स्वया थ्व भासय् आमूल हिउपाः वयेधुंकूगु जुइफु; वा अफ्रोएसियाटिक परिवारया आःतक्क अत्यधिक सेमिटोसेन्ट्रिक दृष्टिकोणं अध्ययन याःगु नं जुइफु; वा, जीडब्लु त्सेरेटेलीं सुझाव बियादी कथं, अफ्रोएसियाटिक छगू स्प्रचबन्द ख व वास्तविक आनुवंशिक भाषा परिवार मखु। [१३]
इतिहास
[सम्पादन]इजिप्सियन भाय् यात थुकथं पुचलय् तयेछिं: [१४] [१५] इजिप्सियन भाय् यात पारम्परिककथं खुगु मू कालक्रम विभाजनय् ब्वथलातःगु दु: [१६]
- पुरातन इजिप्सियन (पूर्व c. २६०० ईसापूर्व ), प्रारम्भिक राजवंशकालीन पुनर्निर्माण भाषा ,
- पुलांगु इजिप्सियन ( c. २६०० – सि. २००० ईसापूर्व ), पुलांगु राज्यया भाषा,
- मध्य इजिप्सियन ( c. २००० – सि. १३५० ईसापूर्व ), मध्य राज्यया भाषा प्रारम्भिक न्हुगु राज्य तक्क व साहित्यिक भाषाया रुपय् ४गु शताब्दी ई.
- लिपाया इजिप्सियन ( c. १३५० – सि. ७०० ईसापूर्व ), अमरना काल से तृतीय मध्यकाल,
- डेमोटिक इजिप्सियन ( c. ७०० ई.पू. – सि. ४०० ईस्वी ), लिपांगु ईया भर्नाकुलर, टलेमिक व प्रारम्भिक रोमन इजिप्ट ,
- कप्टिक ( c. २०० ई. ), ईसाईकरणया इलय् भर्नाकुलर, व इजिप्सियन ईसाई धर्मया धार्मिक भाषा ।
पुलांगु, मध्य व लिपाया इजिप्सियन फुक्कं चित्रलिपि व पदानुक्रमित निगुलिं लिपि छ्यला च्वयातःगु ख। डेमोटिक ७गु शताब्दी ईसापूर्वय् पदानुक्रमित शुरुवातं वःगु लिपिया नां ख।
कप्टिक वर्णमाला ग्रीक वर्णमालां वःगु ख। ग्रीक आखलय् इजिप्सियन सःया निंतिं अनुकूलन यासें थ्व लिपि दयावःगु ख। थ्व न्हापां टलेमिक ईलय् विकास जुल, व बुलुहुँ ईसाई युगया करिब ४गु निसें ५गु शताब्दीइ डेमोटिक लिपिया थाय् काल।
पुलांगु इजिप्सियन
[सम्पादन]
"आर्काइक इजिप्सियन" खँग्वः गबलें गबलें किपापिया दकलय् न्हापांगु आखःया कालया निंतिं छ्येलि। थ्व काल ईसापूर्व प्यंगू शताब्दीया अन्त्य निसें स्वंगुगु सहस्राब्दीया सुरुइ तक्क दयाच्वन। दकलय् न्हापांगु अवस्थाय्, ईसापूर्व ३३००या आसपास, [१७] चित्रलिपि पूर्ण रुपं विकास जूगु लेखन प्रणाली मजुनि, व थ्व अवस्थाय् प्रोटो-लेखनया संक्रमणकालीन अवस्था जुयाच्वन। २७गु शताब्दी ईसापूर्व तक्कया ईया दुने निस्बा थें न्याःगु व्याकरणिक विशेषता खनेदत। [१७] [१८]
पुलांगु इजिप्सियन दकलय् पुलांगु ज्ञात पूर्ण वाक्यं निसें न्ह्यथनि। थ्व छगू निश्चित यासु (क्रिया) नापंया खँत्वा लुयावःगु ई ख। सेथ-पेरिब्सेनया समाधिइ लुयावःगु (तिथि c. २६९० ईसापूर्व ) सील थुकिया दसु ख।
करिब २६०० ईसापूर्वया विस्तृत ग्रन्थत खनेदु। [१८] छगू न्हापांगु दसु मेरेरया डायरी खः । भाषाया थुगु चरणय् च्वयातःगु साहित्यया दकलय् तःधंगु पुचः पिरामिड ग्रन्थ खः । थुकिया छगू विशिष्ट विशेषता धइगु बहुवचन क्यनेत आइडियोग्राम, फोनोग्राम व निर्धारक पदार्थया स्वंगूगु गुणन खः । समग्रय् थ्व भाय् मध्य इजिप्सियन, भाय् या शास्त्रीय चरण स्वया खास हे फरक मजू। यद्यपि थ्व भाय् छगू फरक भाषिकाय् आधारित दु।
३गू राजवंशया ईलय् (थ्यं-मथ्यं. २६५० – थ्यं-मथ्यं. २५७५ ईसापूर्व), किपालिपि च्वयेगु यक्व सिद्धान्तत नियमित जुल। उगु ई निसें थ्व लिपियात कप्टिकया प्रारम्भिक संस्करणं प्रतिस्थापन मयाःतले (लगभग स्वंगुगु व प्यंगूगु शताब्दी) थ्व व्यवस्था लगभग अपरिवर्तित जुयाच्वन। छ्यलातःगु चिंया ल्याः नं २००० दँ स्वयां अप्वः ई तक थ्यंमथ्यं ७०० य् स्थीर जुयाच्वन ।
मध्य इजिप्सियन
[सम्पादन]मध्य इजिप्सियन भाय् करिब ७०० दँ तक्क ल्हाःगु जुल। करिब २००० ईसापूर्वया आसपास मध्य साम्राज्य व वयां लिपाया निक्वःगु मध्यकालीन ईया इलय् थ्व भाय् ल्हाःगु ख। [४] इजिप्सियनया शास्त्रीय स्वरुपया कथं मध्य इजिप्सियन भाषा दकलय् बांलाःगु-दस्तावेजीकरण जूगु संस्करण ख। थ्व भाय् इजिप्तोलोजीया दकलय् अप्व ध्यान आकर्षित जूगु भाय् ख। मध्य इजिप्सियन किपालिपिं आपालं स्मारकय् च्वयातःगु खनेदु धाःसा थ्व छगू कर्सिभ भेरिएन्त छ्यला नं च्वयातःगु दु, व थ्व लिपि नापं स्वापू दूगु हाएराटिक लिपि नं दु।
मध्य इजिप्सियन दकलय् न्हापां १९गु शताब्दीया सुरुइ किपालिपिया डिसाइफरमेन्टया नापं आधुनिक विद्वताया निंतिं उपलब्ध जुल। मध्य इजिप्सियनया न्हापांगु व्याकरण एडल्फ एर्मनं सन् १८९४इ पिथंगु ख, गुकियात सन् १९२७य् एलन गार्डिनरया च्वखँ नं विस्तारित यात। मध्य इजिप्सियन भाय् उबलेनिसें विज्ञतेसं बांलाक्क थुइकातःगु दु, यद्यपि मौखिक भाषाया छुं बुंदात २०गु शताब्दीया मध्यतक्क संशोधन जुयाच्वन। थ्व संस्करणय् हान्स ज्याकोब पोलोत्स्कीया यक्व योगदान दु। [१९] [२०]
मध्य इजिप्सियन चरण ईसापूर्व १४गु शताब्दीया आसपास क्वचाःगु कथं कायेगु या। थ्व नापं लिपांगु इजिप्सियन चरणया जन्म जुल। थ्व संक्रमण इजिप्टया झिन्च्यागु राजवंशया लिपाया ईलय् जूगु ख (अमरना ईया नामं म्हसीकिगु समय)। [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (August 2020)">उद्धरण माः</span> ]
इजिप्सियन डे त्रेदिसन
[सम्पादन]मूल पुलांगु इजिप्सियन व मध्य इजिप्सियन ग्रन्थ ईसापूर्व १४गु शताब्दी धुंका नं छ्येलिगु या। मुख्यतः मध्य इजिप्सियनय् आधारित तर पुलांगु इजिप्सियन, लिपांगु इजिप्सियन व डेमोटिकया छुं विशेषता दूगु थ्व भाय्यात " Égyptien de tradition वा छुं विद्वानतेसं "नव-मध्य इजिप्सियन" धाइ। थ्व भाय् लिपाया न्हुगु राज्यंनिसेंया कालय् आधिकारिक व धार्मिक किपालिपि व हायरेतिक ग्रन्थय् खनेदु। धार्मिक भाषाया रुपय् Égyptien de tradition ४गु शताब्दीइ रोमन इजिप्टया ईसाईकरण जुइत तक म्वानाच्वन।
लिपांगु इजिप्सियन
[सम्पादन]लिपाया इजिप्सियन भाय् करिब ६५० दँ तक्क ल्हाइगु जुल। थ्व भाय् ईसापूर्व १३५०या आसपास शुरु जुल, इजिप्टया न्हुगु राज्यया इलय् । लिपाया इजिप्सियन मध्यकालीन भाय्या उत्तराधिकारी जुसां साहित्यिक भाषाया रुपय् मध्य इजिप्सियनयात पूर्ण रुपं प्रतिस्थापन मयाः। थ्व भाय् न्हुगु राज्य प्रशासनया भाषा धाःसा ख। [२१]
लिपांगु इजिप्सियन भासय् च्वयातःगु ग्रन्थत इजिप्टया नीगुगु राजवंश व वयां लिपाया ईया खः। लिपांगु इजिप्सियन भासय् धार्मिक व गैह्र धार्मिक साहित्यया छगू तःधंगु च्वखँ दु, गुकिलि वेनामुनया बाखं, चेस्टर–बीटी १ भ्वंया मतिनाया चिनाखँ, व छुं नं निर्देशनया (Instruction of Any)दसुत दुथ्याः। निर्देशन न्हुगु राज्यया छगू लोकंह्वाःगु साहित्यिक विधा ख, गुकिलिं उचित व्यवहारया सल्लाह बीगु ज्या यात । लिपांगु इजिप्सियन भाय् न्हुगु राज्य प्रशासनया भाय् ख।
डेमोटिक
[सम्पादन]
डेमोटिक भाय् डेमोटिक लिपिइ च्वयातःगु इजिप्सियन भाषाया लिपाया विकास ख। लिपांगु इजिप्सियन भाषा धुंकाया व कप्टिक भाषा स्वया न्ह्यः थ्व भाय् प्रचलित जुल। थ्व भाय्या लिपांगु इजिप्सियन भाय् नाप यक्व समानता दु। डेमोटिकया न्हापाया चरणय्, गथेकि न्हापांगु डेमोटिक लिपिइ च्वयातःगु ग्रन्थय् उगु ईया न्ववाइगु उखान/धापूयात प्रतिनिधित्व याःगु जुइमाः धैगु विज्ञतेगु विश्वास दु। अथे जुसां थ्व भाय्या छ्येलेज्या साहित्यिक व धार्मिक उद्देश्यय् अप्व सीमित जुजुं वनेवं लिखित भाषा व न्ववायेगु स्वरुपय अन्तर अप्वया वन। थुकिलिं लिपाया डेमोटिक ग्रन्थ व उगु ईया न्ववायेगु भाषा दथुइ महत्त्वपूर्ण दाइग्लोसिया (भाषिक अन्तर) दयावल।
कप्टिक
[सम्पादन]कप्टिक धइगु ग्रीक आधारित वर्णमालाय् आधारित कप्टिक आखलय् च्वयातःगु लिपांगु इजिप्सियन जनबोलीयात बियातःगु नां ख। थ्व प्रारम्भिक ईसाई धर्मया ई (c. ३१/३३–३२४) निसें प्रशारित जुल। अथे जुसां ग्रीक वर्णमालाय् च्वयातःगु इजिप्सियन वाक्यांश दकलय् न्हापां हेलेनिस्टिक ई c. ३गु शताब्दी ईसापूर्वय् [२२] इजिप्सियन धर्मया ईलय् ( पुलांगु कप्टिक ) हे दयेधुंकूगु ख।
कप्टिक मध्यकालीन ई तक्क म्वानाच्वन, तर १६गु शताब्दी तक्क मम्लुकया अधीनय् कप्टिक ईसाईतेगु उत्पीडनया कारणं तीव्र गतिं म्हो जुयावन। थ्व भाय् सम्भवतः वयां लिपा यक्व शताब्दीतक्क इजिप्सियन देय् या गामय् ल्हाइगु भाय्या रुपय् म्वानाच्वन। कप्टिक अर्थोडक्स चर्च व कप्टिक क्याथोलिक चर्चया धर्म भाषाया रुपय् वर्तमानय् म्वानाच्वंगु दु।
लिधंसा
[सम्पादन]- ↑ Erman & Grapow 1926–1961.
- ↑ (2015) “The Egyptian-Coptic language: its setting in space, time and culture”, Egyptian-Coptic Linguistics in Typological Perspective. De Gruyter Mouton. DOI:10.1515/9783110346510.69. “The Egyptian-Coptic language is attested in a vast corpus of written texts that almost uninterruptedly document its lifetime over more than 4,000 years, from the invention of the hieroglyphic writing system in the late 4th millennium BCE, up to the 14th century CE. Egyptian is thus likely to be the longest-attested human language known.”
- ↑ Layton, Benjamin (2007). [[[:Template:Google books URL]] Coptic in 20 Lessons: Introduction to Sahidic Coptic with Exercises & Vocabularies]. Peeters Publishers. “The liturgy of the present day Coptic Orthodox Church in Egypt is written in a mixture of Arabic, Greek, and Bohairic Coptic, the ancient dialect of the Delta and the great monasteries of the Wadi Natrun. Coptic is no longer a living language.”
- ↑ ४.० ४.१ ४.२ ४.३ ४.४ ४.५ Loprieno 1995.
- ↑ ५.० ५.१ ५.२ Rubin 2013.
- ↑ (2012-05-31) [[[:Template:Google books URL]] The Afroasiatic Languages] (in en). Cambridge University Press.
- ↑ (2013) [[[:Template:Google books URL]] The Oxford Handbook of the History of Linguistics]. OUP Oxford.
- ↑ (1996) Egypt in Africa. Indianapolis Museum of Art.
- ↑ (2005) The Egyptians: an introduction. Routledge.
- ↑ (1998) "The Afroasiatic Language Phylum: African in Origin, or Asian?".
- ↑ ११.० ११.१ ११.२ Takács 2011.
- ↑ Loprieno 1995, p. 52.
- ↑ Loprieno 1995, p. 51.
- ↑ Compiled and edited by Kathryn A. Bard with the editing assistance of Steven Blage Shubert. Bard, Kathryn A. (1999). Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt. Routledge.
- ↑ Kupreyev, Maxim N. (2022). Deixis in Egyptian: The Close, the Distant, and the Known. Brill.
- ↑ What Is the Egyptian Language? (en-US) (2019-12-11).
- ↑ १७.० १७.१ Mattessich 2002.
- ↑ १८.० १८.१ Allen 2013.
- ↑ Polotsky, H. J. (1944). Études de syntaxe copte. Cairo: Société d'Archéologie Copte.
- ↑ Polotsky, H. J.. Egyptian Tenses. Israel Academy of Sciences and Humanities.
- ↑ Loprieno 1995, p. 7.
- ↑ Allen 2020, p. 3.