वेद

विकिपिडिया नं

वेद खँग्वः संस्कृतया "विद्" धातुं बुयावःगु खः। विद्‌या अर्थ सीकिगु, ज्ञान इत्यादि ख। वेद हिन्दू धर्मया प्राचीन पवित्र ग्रन्थतेगु मंका-नां खः। वेदयात श्रुति धकाः म्हसीकिगु नं या। वेदया मन्त्रतेत परमेश्वर (ब्रम्हां) प्राचीन ऋषितेत अप्रत्यक्ष कथं तपस्या याना च्वंबिलय् कनादिगु धैगु विश्वास दु। वेद प्राचीन भारतया वैदिक कालया वाचिक परम्पराया भिंगु कृति खः। थ्व कृति ३०००-४००० दं निसे दयाच्वंगु दु। वेद हिन्दू धर्मया सर्वोच्च व सर्वोपरि धर्मग्रन्थ खः।

वैदिक स्वर प्रक्रिया[सम्पादन]

वेदयु संहिताय् मंत्राक्षरय् दंगु व क्वदगु ध्व दसु "क॑" तया इमित उच्च, मध्यम, वा मन्द संगीतमय सः उच्चारण यायेगु संकेत बियातगु दु। थुकियात उदात्त, अनुदात्तस्वारित यु नां बियातगु दु। थ्व सः यक्व पुलांगु ई निसें प्रचलित दु व महामुनि पतंजलि नं थगु महाभाष्य य् इमिगु मू-मू नियमतेत समावेश यागु दु।

४ वेद[सम्पादन]

वेदयु असल मन्त्र भाग यात संहिता धाइ।

  • ऋग्वेद (थुकिलि देवतातेत आह्वान यायेत मन्त्र दु -- थ्व सर्वप्रथम वेद खः)
  • सामवेद (थुकिलि यज्ञय् मे हालेत संगीतमय मन्त्र दु)
  • यजुर्वेद (थुकिलि यज्ञयु खगु प्रक्रियायु लागि गद्य मन्त्र दु)
  • अथर्ववेद (थुकिलि जादू, चमत्कार, आरोग्य, यज्ञ यु लागि मन्त्र दु)

४ भाग[सम्पादन]

सकल वेदयागु प्येंगु भाग दु। न्हापायागु भाग (संहिता) बाहेक हरेकय् टीका वा भाष्य यागु स्वंगु स्तर दै। फुक्कं मंका कया थ्व ख:

थ्व ४ भाग सम्मिलित रूपं श्रुति यागु नामं म्हसीके छिं। थ्व हिन्दू धर्मयु सर्वोच्च ग्रन्थ खः। बाकी ग्रन्थ स्मृति यु अन्तर्गत वै।

वैदकग्रन्थतेगु धलः[सम्पादन]

वेद शाखा ब्राह्मण आरण्यकम् उपनिषद्
ऋग्वेदः
  1. शाललशाखा (उपलब्ध)
  2. वाष्कलशाखा
ऐतरयेबाह्मणम्, कौषितकिब्राह्मणम् (शांखायननाम्नाख्यातः) ऐतरये-आरण्यकम्, शाङ्खायन-आरण्यकम् ऐतरयोपनिषद् (आर. २/४/६)
  1. कौषीतकि-उपनिषद् (आरण्यकं ३-६)
  2. वाष्कलमन्त्रोपनिषद्
सामवेद
  1. कौथुमशाखा (उपलब्ध)
  1. पञ्चविंशब्राह्मणम् (पौढताण्ड्यब्राह्मणम्)
  2. षड्विंशब्राह्मणम् (अद्भुद्ब्राह्मणम् अन्तिमे प्रपाठकेऽस्ति)
  3. सामविधानब्राह्मणम्
  4. आर्षेयब्राह्मणम्
  5. मन्त्र(उपनिषद्)ब्राह्मणम्
  6. देवताध्यायब्राह्मणम्
  7. वंशब्राह्मणम्
  8. संहितोपनिषद्ब्राह्मणम्
छान्दोग्योपनिषद् (ब्राह्मणस्यान्तिमाष्टप्रप्राठकाः)
  1. रायमायणीया (अनुपलब्ध)
कतिपये सूत्रग्रन्थे एव रक्षिता।
  1. जैमिनीयब्राह्मणम् (आर्षेयः)
केनोपनिषद् (ब्राह्मणम् ४/१८-२१)
  1. जैमिनीयशाखा (उपलब्ध)
  1. जैमिनीयतवलकारब्राह्मणम्
  2. जैमिनीयोपनिषद्ब्राह्मणम् (छान्दोग्यब्राह्मणम्)
कृष्णयजुर्वेदः
  1. तैत्तिरीयशाखा
  2. मैत्रायणीशाखा (उपलब्ध)
  3. कठसंहिता (सम्पूर्णोपलब्ध)
  4. कापिष्ठलकठसंहिता (अनुपलब्ध)
  5. श्वेताश्वतरसंहिता
  1. क) तैत्तरीयसंहिता (ब्रा.भा.)
  1. ख) तैत्तीरयीब्राह्मणम् (संहिताभागं विहाय)

मैत्रायणीसंहिता (ब्रा.भा.)

काठकसंहिता (ब्राह्मणभाग)

कापिष्ठलकठसंहिता (ब्राह्मणभाग)

तैत्तिरीयारण्यकम्
  1. तैत्तिरीयोपनिषद् (आरण्यक ७-९)

मैत्रायणी-उपनिषद्

कठोपनिषद्

श्वेताश्वतरोपनिषद्

शुक्लयजुर्वेद
  1. काण्वशाखा (समुपलब्ध)
  2. माध्यान्दिनशाखा
  3. (सम्पूर्णोपलब्ध)
शतपथब्राह्मणम् (थीथी शाखा भिन्न व नां छगू हे) बृहदारण्यकम् (ब्राह्मणस्य सप्तदशकाण्डानि)

बृहदारण्यकम् (ब्राह्मणस्य चतुर्दशकाण्डानि)

  1. ईशावास्योपनिषद् (संहिता ४० अ.)
  2. बृहदारण्यकोपनिषद् (आरण्यकानि  ४-९)
अथर्ववेदः
  1. पिप्पलादशाखा (अनुपलब्ध)
  2. शौनकशाखा
गोपथब्राह्मणम् प्रश्नोपनिषद्
  1. मुण्डकोपनिषद्
  2. माण्डुक्योपनिषद्
  3. अनेकपश्चाद्वर्तिनः उपनिषदः

  


हिन्दू धर्म
श्रुति: वेद · उपनिषद · श्रुत
स्मृति: इतिहास (रामायण, महाभारत, श्रीमदभागवत गीता) · पुराण · सुत्र · आगम (तन्त्र, यन्त्र) · वेदान्त
विचा:त: अवतार · आत्मा · ब्राह्मन · कोसस · धर्म · कर्म · मोक्ष · माया · इष्ट-देव · मुर्ति · पूनर्जन्म · हलिम · तत्त्व · त्रिमुर्ति · कतुर्थगुरु
दर्शन: मान्यता · प्राचीन हिन्दू धर्म · साँख्य · न्याय · वैशेषिक · योग · मीमांसा · वेदान्त · तन्त्र · भक्ति
परम्परा: ज्योतिष · आयुर्वेद · आरति · भजन · दर्शन · दिक्षा · मन्त्र · पुजा · सत्संग · स्तोत्र · ईहिपा: · यज्ञ
गुरु: शंकर · रामानुज · माधवाचार्य · रामकृष्ण · शारदा देवी · विवेकानन्द · नारायण गुरु · औरोबिन्दो · रमन महार्षि · शिवानन्द · चिन्‍मयानन्‍द · शुब्रमुनियस्वामी · स्वामीनारायण · प्रभुपद · लोकेनाथ
विभाजन: वैष्णभ · शैव · शक्ति · स्मृति · हिन्दू पूनरुत्थान ज्याझ्व
द्य: द्यतेगु नां · हिन्दू बाखं
युग: सत्य युग · त्रेता युग · द्वापर युग · कलि युग
वर्ण: ब्राह्मन · क्षत्रीय · वैश्य · शुद्र · दलित · वर्णाश्रम धर्म